Çanakkale Harekâtı’nın baş mimarı Sir Winston Churchill, Çanakkale Deniz Savaşları’nı “Osmanlılar, Çanakkale’yi zorlayan, çağının en ileri tekniğine sahip güçler karşısına adeta bir kale gibi dikilmişlerdir” sözleriyle değerlendirerek, düşmanının gücünü kabullenmek zorunda kalmıştı.

Çanakkale Boğazı’nda 19 Şubat-18 Mart 1915 tarihlerinde yer alan Deniz Savaşları, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin kazandığı muharebelerin başında gelir hiç kuşkusuz!
18 Mart 1915 sabahı İngiliz-Fransız Donanması, Amiral de Robeck’in komutası altında Çanakkale Boğazı’na yaklaşmaya başlamıştı. Queen Elizabeth; Anadolu Hamidiye, Inflexible da; Rumeli Mecidiye Tabyalarına ateş etmeye başladı. Öte yandan Agamemnon ile Lord Nelson, Rumeli Mecidiye Tabyası’nı; Weymouth kruvazörü de, Yenişehir’i bombardımana başlamıştı. Triumph; Dardanos’u, Prince George ise; Baykuş’u (Mesudiye Tabyası) ateş altına aldı. (1)
Fransız gemilerinden Gaulois ile Souffren yara almış durumda Boğaz’dan dışarı çıkarken, yine Fransız gemisi Bouvet alabora olarak batmıştı. Bouvet zırhlısı 7/8 Mart gecesi Nusret (Nusrat) gemisi tarafından dökülen mayınlardan birine çarptı. Öte yandan İngiliz savaş gemisi Irresistible da, büyük bir patlama sonrası yan yatmış ve daha sonra bir mayına daha çarparak, bir yanı suya gömülmüştü. Irresistible’a yardıma gelen Ocean savaş gemisi ise, bir mayına çarparak ağır yara aldı. Her iki gemi de tamamen battılar. Gaulois, Agamemnon ve Charlemagne’de ağır hasar varken, Albion’da da orta hasar oluşmuştu.
Amiral de Robeck, geri çekilme kararı aldı. 18 Mart günü mevcudunun üçte birini kaybeden Müttefik Donanma Boğaz’ı terk ederken, Osmanlı topçusu zaferini ilan ediyordu.
Nusret isimli Osmanlı gemisinin 8 Mart 1915 sabahı düşman denetimi altındaki Erenköy Koyu’na döşediği mayın hatları, Çanakkale deniz savaşlarının kazanılmasında çok önemli bir rol oynamıştı. Çanakkale Boğazı Mayın Komutanı Yüzbaşı Nazmi Bey, Nusret Gemisi Komutanı Yüzbaşı Tophaneli Hakkı Bey, Yardımcısı ise Üsteğmen Salim Bey’di. (2)
Çanakkale Harekâtı’nın baş mimarı İngiltere Denizcilik Bakanı Sir Winston Churchill, düşmanı Osmanlı’yı küçük görmekteydi. Churchill’e göre Osmanlılar, azametli İngiliz donanmasını Boğaz sularında görünce şaşırıp korkuya kapılacaklar ve direnişten vazgeçeceklerdi. Ancak daha sonra Churchill, yanılgıya düştüğünü anlamış ve şöyle demişti: “Ordunun yardımı olmaksızın Filo’nun başarı sağlayabileceği ümidine kapılmıştım; ancak, şimdi bu işte ortak bir harekâtın zorunlu olduğunu anlıyorum.” (3)
Churchill, Çanakkale Deniz Savaşlarını şöyle değerlendirmekteydi: “Osmanlılar, Çanakkale’yi zorlayan, çağının en ileri tekniğine sahip güçler karşısına adeta bir kale gibi dikilmişlerdir.” (4) Churchill, düşmanının gücünü kabullenmek zorunda kalmıştı.
Çanakkale Boğazı’nın yalnızca deniz güçleriyle zorlanması düşüncesinden 23 Mart 1915’te vazgeçildi.
Mustafa Kemal, 19 Şubat-18 Mart 1915’te yer alan Çanakkale Deniz Savaşları’nda kendi konumuna ilişkin olarak şöyle yazmaktaydı: “Bu tamamen bahrî bir harekettir. Sahil müdafaası Cevat Paşa Hazretleri’nin taht-ı emrinde bulunuyordu. Benim bu hareketle alâkam dolayısıyladır. 5 Mart (18 Mart) gününün sabahı Cevat Paşa Hazretleri Maydos’ta bulunan karargâhıma gelmişti. Kendisine Seddülbahir mıntıkasındaki tertibatı göstermek üzere beraber Kirte’ye gittik. Oraya vardığımız zaman, düşman donanmasının Kirte ve Alçıtepe istikametinde açtığı ateşin altında kaldık. Bunun üzerine mezkûr mıntıkanın muhafazasına memur 26. Alay Kumandanı’na icab eden talimat-ı şifahiyemi verdim ve Cevat Paşa ile birlikte vazife başında bulunabilmek için Maydos’a döndük. (5) Düşmanın mağlubiyeti ile neticelenen bu 5 Mart muharebe-i bahriyesinde (deniz savaşında) kara mıntıkasının muhafazası benim uhdemde (sorumluluğumda) idi.” (6)
Osmanlı’nın Çanakkale Deniz Savaşlarında kazandığı zafer; Balkan yenilgisinin, Sarıkamış felaketinin ve Süveyş fiyaskosunun cesaret kırıcı etkilerini ortadan silmekteydi.
“Çanakkale geçilmez!” sözü gerçekleşmişti!

Dipnotlar
1- Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, V. Cilt Çanakkale Cephesi Harekâtı, 1’nci, 2’nci ve 3’üncü Kitapların Özetlenmiş Tarihi (Haziran 1914-9Ocak 1916), ikinci baskı, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2002, s. 33
2- İlhan Akşit, Hayati Tezel, Mustafa Kemal ve Çanakkale, 1915, Ziraat Bankası Kültür Yayınları: 10, Güzel Sanatlar Matbaası, İstanbul, 1982, s. 62
3- Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, V. Cilt Çanakkale Cephesi Harekâtı, s. 48
4- Age, s. 49
5- Maydos’a dönerken düşmanın Seddülbahir’e asker çıkardığı haberini alan Mustafa Kemal, Seddülbahir’deki 26. Alay Komutanı Binbaşı Kadri Bey’e telefonla şu kesin emri vermişti: “Şimdi yanınıza geliyorum. Benim varışıma dek, kıyıya çıkmış olan düşman behemahal denize dökülecektir!” Bkz. İsmet Görgülü, Çanakkale İlk Günde Biterdi, Bilgi Yayınevi, Ankara, Ekim 2008, s. 119
6 - Ruşen Eşref (Ünaydın), Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal ile Mülâkat, Cumhuriyet Gazetesi, Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş., İstanbul, Mart 1999, s. 14-15.

Doç. Dr. HÜNER TUNCER