Gezegenimizin yedi buçuk milyar dolayındaki insanları olarak son 100 yıl içinde yaşanan irili ufaklı birçok salgına karşın, bugünkü büyüklükte olanına ilk kez tanıklık ediyoruz. Salgın hastalıklarda dünya tarihinin en büyük yıkımı, 1918’de başlayıp iki yıl içinde 500 milyon insana bulaşan ve 50-100 milyon dolayında insanın yaşamına mal olan “İspanyol gribi” ile yaşandığını anımsayarak son dört ay içinde yeryüzünü neredeyse bütünüyle kuşatan COVID-19’a karşı çetin bir kurtuluş savaşı veriyoruz.

PARA-KÂR ODAKLI SİSTEM

Savaş, salgın, deprem gibi birçok yıkım, acılarla birlikte insanlığa sayısız dersler bırakıyor. Şimdiki salgınla birlikte oluşan iklimde “bir musibetin bin nasihatten evla olduğu” gerçeğiyle bir kez daha yüz yüzeyiz. Başta sağlık alanı olmak üzere ekonomiden eğitime, kentleşmeden iletişime dek toplumsal ve bireysel yaşamı oluşturan her bir parçada oluşan bozuklukları, sayrılıkları daha yakından görmeye başladık. Özellikle yönetsel düzeneğin isterleri doğrultusunda biçimlenen karmaşık yaşamsal yapılardaki çürümenin ayrımına varıp, yalın bir bakışla sağlıklı seçenekler geliştirme zorunluluğuyla karşı karşıyayız. Yaşadığımız süreç, para ve kâr hırsının insanlık için hangi tuzakları hazırladığını anlatıyor. Ülkemizin de içinde bulunduğu blokta son yarım yüzyıldır ama özellikle çeyrek yüzyıldır egemenlerce dayatılan para-kâr odaklı sosyoekonomik sistemle, insanı, doğayı hiçe sayan tutumla varılacak yerin ne olduğu belirginleşmiştir. Aynı yolu sürdürmenin gelecekte yol açacağı yıkımları görmek için bilici (kâhin) olmak gerekmiyor.

"KILAVUZUMUZ BİLİM"

Ağır bedellerle süren bugünkü durumdan çıkarılacak sayısız derslerden yola çıkarak zaman yitirilmeden uygulamaya konulması gereken eğitime ilişkin çözüm önerileri şöyle özetlenebilir:

1)    Okul çağında olduğu halde iş yaşamında yer almak zorunda bırakılan 700 bini aşkın çocukla 4+4+4 yasasıyla bugüne dek açık öğretime itilen 2 milyon öğrenci, örgün eğitim kapsamına alınmalıdır.

2)    Eğitimin içeriği bütünüyle bilimsel olmalıdır. Çünkü gerek toplumsal gerekse bireysel yaşamın “kılavuzunun bilim olduğunu” bugün yaşananlar bir kez daha somut olarak göstermiştir. Siyasal erki ele geçirmek ve elde tutmak için başvurulan bilimdışı yol ve yöntemlerin bireye de topluma da hiçbir yarar sağlamadığı ortadadır. Bu kapsamda;

-    Var olan ders izlencelerinin üçte birine yakınını oluşturan din-inanç eksenli dersler yerine yaşamsal önemdeki bilim-sanat-zanaat-spor eksenli dersler konulmalıdır.

-    Devlet okullarında 250 öğrenciye bir adedi düşen, zaten oldukça yetersiz olması bir yana, son yıllarda bunların da kimisi makam odasına, kimisi mescide dönüştürülen laboratuvarlar çoğaltılmalı, kullanımı etkinleştirilmelidir.

KAMUCU EĞİTİM

3)    “Nitelikli-niteliksiz okul” ayrımına yol açan eşitliksiz, piyasacı, özelleştirmeci eğitim siyasası terk edilmeli; kamucu ve tüm kesimleri kapsayacak nitelikli eğitim siyasası yaşama geçirilmelidir.

4)    Ağırlıkları her bireyin ilgi ve yeteneğine göre değişen, ama şiirden müziğe, resimden öyküye, çizimden dramaya dek kişiliği besleyip güçlendiren birçok sanat dalı, eğitimin çekim gücüne dönüştürülmelidir. Yine ilgi alanına göre marangozluktan fidan dikmeye, yemek pişirmeden örgü örmeye dek birçok el becerisi edinerek yetişen birey, yaşamını üretimle varsıllaştırmanın yollarını bulacaktır. Dahası, bugünkü gibi olağanüstü koşullarda yaşamını sınırlı bir alanda sürdürmek zorunda kalacağı birkaç gün ya da ayı, ruhsal çöküntüye uğramadan geçirebilecektir.

5)    Sistemin odağına yerleşen sınavların her şeyi belirleyen gücü, yerini kişiyi bütünüyle yaşama hazırlama amacına bırakmalıdır. Medreselerden kalma ezberciliğin yerini düşünce geliştirme, aktarmacılığın yerini sorgulama, tartışma ve yaratıcılık almalıdır.

OKUMA SEVGİSİ

6)    Anaokulundan başlatılarak bütün eğitim aşamalarında uygulanacak etkili yöntemlerle her öğrenciye mutlaka okuma sevgisi, okuma alışkanlığı kazandırılmalıdır. Bu, yaşamsal gereksinmelerle ilgili bilinçlenmenin yanında, bugünlerdeki gibi olağanüstü koşullarda, ev içinde zorlanmadan zamanı değerlendirmenin en etkili aracıdır. Yanına eklenebilecek yazma sevgisi, yazma alışkanlığı ise kimseye “boş zaman” bırakmayacaktır.

7)    Okul türleri, toplumsal yaşamın gereksinimleri doğrultusunda yeniden düzenlenmelidir. Siyasal beklentiler doğrultusunda gerçek gereksinimin kat kat üstünde açılan okullar, teknik ve akademik okullara dönüştürülmelidir.

8)    Kademeler arası geçişte (ilk-orta-yüksek) biçimsel sınavlar değil, temelden başlayan ilgi-eğilim saptaması ve yönlendirmeler belirleyici olmalıdır.

9)    Öğretmen yetiştiren kurumlar, Köy Enstitüleri örneğinde olduğu gibi günümüzün gereksinimlerine uygun içerikle yapılandırılmalı; gerekli sayıda, çok yönlü ve işlevsel niteliği güçlü öğretmen yetiştirilmelidir.

10) Yıllardır atanmayı bekleyen, umudunu kesip başka iş arayışına düşen yarım milyonu bulan öğretmen adayının ataması yapılmalıdır.

11) Kadrolu, sözleşmeli, ücretli öğretmen gibi ayrımcı, meslek onurunu zedeleyen uygulamalara son verilmeli; öğretmenler özlük, sosyal ve ekonomik haklarıyla gelecek kaygısından kurtarılmalıdır.

12) Yönetsel görevlere gelmede başat ölçüt, işe uygunluk olmalı; bütün eğitim bileşenlerinin görevlendirme ve yönetim süreçlerinde söz ve karar sahibi olması sağlanmalıdır.

DEVRİMSEL DÖNÜŞÜM

13) Bütün eğitim kurumları yapı, derslik, altyapı ve donanım yönünden eksiksiz olmalıdır.

14) Her açıdan güçlü, karşılaşılacak sorunların üstesinden bilimle, toplumsal yardımlaşma ve dayanışmayla gelineceği bilinciyle, yurt ve insan sevgisiyle donanmış kuşaklar yetiştirmek amaçlanmalıdır.

COVID-19 salgınının hem dünyada hem ülkemizde, geçmiş yüzyıllarda yaşanan büyük çaplı salgınların yarattığı zihinsel sarsıntılara, devrimsel dönüşümlere benzer etkiler bırakacağı açıktır. Geleceğe daha güvenli bakmak için eğitimdeki önceliklerimizi bu çerçevede oluşturmak ve bir an önce yaşama geçirmek zorundayız.  

NAZIM MUTLU
E. Öğretmen