Bir süre önce Bursa’da bir okul müdürünün sınıflarda karma eğitim düzenini bozmaya yönelik “harem selamlık” uygulama girişimi, çarpıcı bir anıyı çağrıştırdı.

Yıl 1956. İstanbul’da Notre Dame de Sion okulunun orta bölümünden henüz mezun olmuşum. Ailevi nedenlerle, lise ve üniversite eğitimim için o yıl Cenevre Üniversitesi’ne kaydolmuş olan ağabeyimin yanına gönderiliyorum. O yıllarda yükseköğrenimimi bir mühendislik dalında -olabilirse uçak mühendisliği- dünyaca ünlü Zürich Politeknik’te yapmayı hayal ediyorum ve bu üniversiteye ancak liselerin fen bölümlerinden mezun olanların sınavsız alındıklarını da biliyorum.

O tarihte Cenevre’de iki devlet lisesi var. Ben önce doğal olarak kızların okuduğu liseye başvurduğumda, burada bir fen bölümü bulunmadığını şaşırarak öğreniyorum. Diğer liseye gittiğimdeyse, müdür bey bana buranın bir fen lisesi olduğunu ama sadece erkek öğrenci aldıklarını söylüyor. Kafam karışmış bir halde müdürün odasından çıkarken, a o anda aklıma gelen bir soruyu yöneltiyorum kendisine: “Acaba, hangi yasaya göre kız öğrenci alamıyorlar?” 

‘KADINLARIN AKLI ERMEZ’

Müdür bey biraz durakladıktan sonra bana ertesi gün yeniden uğramamı söylüyor. Anlaşılıyor ki, okulun karma olmasını engelleyen herhangi bir yasa yok, bu durum sadece bir teamül... Böylece, Cenevre fen lisesinin kapıları ilk kez bir Türk kızının şahsında hemcinslerime açılmış oluyor. Okuldaki varlığım ilk günlerde belli bir şaşkınlığa yol açsa da tüm öğrenci arkadaşlarımca dostça, olumlu bir havada karşılanıyorum. Ancak kimi öğretmenler için durum farklı... Özellikle, asık suratlı fizik öğretmenimizin beni görür görmez parmağını yüzüme doğru sallayarak, “Ne işiniz var burada? Kadınların aklı fen bilimlerine ermez ki!” deyişinin içimde yarattığı isyan dalgasını dün gibi hatırlarım. Bu kırıcı çıkışı, yumuşak bir şekilde, “Deneyeceğim efendim” diye karşılamakla birlikte, “öcümü” o yıl fizikten de sınıf birincisi olarak aldığımı söylemeliyim.

Okulu bitirinceye kadar çalışkan ve disiplinli bir öğrenci olarak benden sonra gelecek kız öğrencilerin de yolunu açık tutmakta başarılı olduğumu sanıyorum, nitekim mezuniyet töreninde tüm yönetici ve öğretmenler fizikçi de dahil!- okulun karma düzene geçmesini destekleyici konuşmalar yaptılar.

TOPLUMSAL ETKİ

Karma eğitimin, her türlü meslek dalının kadınlara açılmasını sağlamanın dışında, toplumda kadın-erkek eşitliğinin pekiştirilmesinde de belirleyici bir yeri olduğuna inanıyorum. Daha ilkokul çağlarından başlayarak erkek çocuklarının kız arkadaşlarıyla yan yana aynı eğitimi almaları, zaman zaman kızların kendilerinden daha başarılı olduklarına tanıklık etmeleri, yetişkin yaşamlarında da karşı cinsi kendilerine eşit görmelerini sağlamakta ve onlara saygıyla yaklaşmalarının temelini atmaktadır.

Atatürk’ün ve genç Cumhuriyetinin kadınlarımıza öncelik verdikleri hepimizce bilinen bir gerçek. 

Ülkemizde bunca ilerici atılımın gerçekleşmesinden neredeyse yüz yıl sonra tanık olduğumuz karşıdevrimci denemeler bizlere “Nereden nereye geldik?” ya da “Nasıl böylesine geri gidilebilir?” dedirtse de suların asla geriye doğru akmayacağını hatırlamamız ve çağdaş Cumhuriyetimizin temellerinin yok edilemeyecek kadar derine gömüldüğüne inancımızı korumamız gerekir.

PROF. DR. YAKUT IRMAK ÖZDEN

ATATÜRK KÜLTÜR VAKFI BAŞKANI