Ukrayna’daki savaşın nedenlerini anlamak ve sonucunu öngörebilmek için, diğer unsurların yanında, enerji jeopolitiğini de bilmek gerekir.  

Ukrayna’daki savaşı Avrupa, Rusya karşıtı tutum ve bir dizi yaptırımlarla karşıladı. Örneğin Almanya, Rusya’yla anlaştığı ve maliyeti 11 milyar doları bulan Kuzey Akım 2 projesini durdurdu. Bu, aslında beklenmeyen bir adımdı. Çünkü 2014’ten beri Almanya, Ukrayna’daki bunalımda genelde tarafsız tavır alıyordu. Berlin’in bu siyasetinde, enerji tedarikinde Rusya’ya büyük ölçüde bağımlı olmasının etkisi vardır. Çünkü enerji ihtiyacının neredeyse tamamını, ithalat yoluyla karşılamaktadır. Rusya, Almanya’nın en önemli enerji tedarikçisidir. Almanya’nın petrol ihtiyacının yaklaşık üçte birini, doğalgaz ihtiyacının yarısını karşılayan Rusya; İtalya’nın doğalgaz ihtiyacının yüzde 46’sını, Fransa’nın yüzde 26’sını, Doğu Avrupa ve Baltık ülkelerinin ihtiyacının ise neredeyse tamamını karşılamaktadır.

Avrupa Komisyonu, AB’nin enerjide Rusya’ya olan bağımlılığını bitirmek için 10 maddelik öneride bulundu. Fakat bu maddelerin gerçekleşmesi yıllar alır ve oldukça maliyetli olur. Bu maddeler hayata geçene dek, Rusya’dan petrol ve doğalgaz almaya devam etmek zorundadırlar. Bu da Rusya’nın askeri harcamalarını finanse etmek demektir.

AVRUPA’NIN TEMEL SORUNU

Avrupa’nın temel sorunu, enerji çeşitliliği sağlayacak alternatif kanallarının olmamasıdır. Avrupa’nın en büyük ikinci gaz tedarikçisi Norveç, halen gaz ihracatını en yüksek düzeyde yapamamaktadır. EastMed Projesi’ne, fayda maliyet açısından sıcak bakılmamaktadır. LNG (sıvılaştırılmış doğalgaz) almak istediklerinde, bunu ABD, Katar, Avustralya ve Afrika’nın bazı ülkelerinden sağlayabilirler. Fakat Avrupa, LNG için altyapısını henüz tamamen kuramamıştır. Limanlarına LNG getiren konteyner gemileri için, bu sıvıyı gaza dönüştürecek LNG terminalleri kurmaları gerekir. Bu da hem çok zaman alır hem de milyarlarca dolar maliyeti vardır. Avrupa’daki mevcut terminaller, yetersiz kalmaktadır. İtalya, Fransa, Portekiz, İngiltere, Polonya gibi ülkelerde bu terminallerden az da olsa vardır. Fakat Almanya’da yoktur. Dolayısıyla LNG konusunda görüş birliği bulunmamaktadır. Kaldı ki LNG’yi Avrupa’dan çok daha fazla kullanan Asya ülkeleri, Avrupa’nın LNG’ye yönelmesini, fiyat artışına sebep olacağından hoş karşılamamaktadır. 

ABD, dünyada petrol ihracatında liderdir. Doğalgazda ise Rusya’nın ardından ikincidir. Enerji konusunda eli rahattır. Hareket kabiliyeti yüksektir. Avrupa’nın LNG’ye yönelmesiyle, LNG üreticisi olan ABD’nin kazancı da artacaktır. Rusya’nın Avrupa’ya doğalgaz ihracatı yıllık 200 milyar dolar, Çin’e ihracatı 38 milyar dolardır. Çin’in, üretim için doğalgaza ihtiyacı oldukça fazladır. Rusya da AB yaptırımları nedeniyle, ihracat pazarını çeşitlendirmek, bu kapsamda Çin ve Hindistan gibi ülkelere ihracatını artırmak, daha önce hiç girmediği pazarlara girmek istemektedir. Sonuçta, Ukrayna savaşına bu gözle bakıldığında Ukrayna’nın arkasına aldığı Avrupa desteğinin ne kadar süreceği oldukça tartışmalıdır.

YAHYA EMİRHAN KARABAY

ARAŞTIRMACI