15 metre boyunlu dinozorlar, doğa kanunlarına meydan okuyordu

Erken Jura döneminden Kretase-Paleojen yok oluş olayına kadar gezegende dolaşmış bir dinozor kladı olan sauropodlar ise uzun boyunlarıyla biliniyor. Fakat yeni bulgulara göre Çin’de gün yüzüne çıkarılan Mamenchisaurus sinocanadorum, tüm bu sauropodlar arasında boynu en uzun olanıydı.

Populer Science Türkçe'de yer alan ve The Journal of Systematic Paleontology bülteninde yayımlanan bir çalışmada uluslararası bir araştırma takımı, bu özel sauropod türünün 15 metrelik bir boynu olduğunu belirlemiş; yani bir zürafanın boynunun altı katı kadar!

Londra Doğa Tarihi Müzesinde çalışan Profesör Paul Barrett, “Bu boyuttaki bir boynu yukarıda tutmak için çok sayıda kas gerekirdi” diyor bir basın bülteninde. “Bir de havayı nasıl akciğerlerine gönderip tekrar dışarı veriyordu sorusu var. Bulgular, söz konusu boyunların cinsel seçilime uğradığı kuramını destekliyor. Böylesine dev boyunları etkileyici biçimde havada tutabilen en güçlü ve en uygun dinozorlar çiftleşebilmişti.”

Buluntular taşılbilimcileri epey şaşırtmış çünkü analiz edilecek sadece bir Mamenchisaurus sinocanadorum bulunuyor ve o da 1987’de Çin’in kuzeybatısındaki Şişugou Oluşumu’nda keşfedilmiş. İskelette sadece boynun başlangıç kısmı, bir kaburga, bir miktar kafatası kemiği ve alt çene bulunuyor.

DENGE İÇİN ÇUBUK BENZERİ, YATAY BOYUN KEMİKLERİ BULUNUYORDU

Peki sadece birkaç kemikten bütün bir boyun uzunluğunu nasıl ölçersiniz? Benzer bir tür bulup karşılaştırma yapmanız gerek. 2012 yılında Çin’de, 13 metre uzunluğunda boynu olan dev Sincantitan sauropodu keşfedilmiş. Barrett, araştırma takımının dinozorun omurga bölümlerine bakarak ‘birkaç basit hesapla’ eksik iskeletin tam boyutunu çıkarabildiğini belirtiyor. Buldukları şey ise yeni rekorun sahibi olabilecek bir örnekmiş.

Fakat takım; dinozorun boynunun sadece ne kadar uzun olduğunu hesaplamakla kalmamış, böylesi bir vücut parçasının nasıl bir biyomekaniği olabileceğine de kafa yormuş. Bilgisayarlı tomografi taraması yapan makale yazarları, dev sauropodun oyuk omurgasının yaklaşık yüzde 69 ila 77 oranında hava içerdiğini keşfetmişler: günümüzdeki leyleklerde olduğu gibi. Yazarlar, böylesine hafif bir boynu yaralanmadan korumak amacıyla dinozorun her iki tarafında da denge için çubuk benzeri, yatay boyun kemiği bulunduğunu belirlemiş.

College London Üniversitesinde çalışan taşılbilim profesörü ve makalenin eş yazarı Paul Upchurch, “Boyun üzerinde yürütülen biyomekanik çalışmalar, boynun yatay düzlemde dar bir açıda yükseldiğini (20 ila 30°) akla getiriyor” diyor bir basın bülteninde. “Fakat boynun son derece yüksek uzunluğu, böylesine dar bir açıda bile hayvanın kafasının halen zemin seviyesinden 8 ila 10 metre kadar yükselebildiği anlamına geliyor.”

Bu uzun boynun ve kesin çalışma mekanizmalarının sebepleri halen bir gizem olsa da bazı taşılbilimcilere göre boyun, bu dev canlıların bir noktada oturup çok sayıda yapraklı ağaca erişebilmesi için evrimleşmiş olabilir. Boyunlar, sauropodun yüzey alanını artırarak fazladan ısının atılmasına da olanak sağlamış olabilir.

“Cinsel gösteriyle ilgili de olabilir veya eş ve bölge için kavga eden erkeklerin boyunlarıyla mücadele etmesinde kullanılmış olabilir; zürafalar da bugün benzer şekilde davranıyor” diyor Barett. “Fakat kesin bir şey söyleyemiyoruz. Bu noktada, böylesine uzun boyunların evrimleşme sebebiyle ilgili sadece tahmin yürütebiliyoruz.”