Şirketlerin ÇED oyunu: Talan küçük küçük başlıyor!

Türkiye’nin birçok noktasında devam eden maden çalışmalarına her geçen gün bir yenisi daha ekleniyor. Öncelikle bölgede ruhsat alan şirketler, kuracağı maden için genellikle küçük bir alan belirleyerek Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na başvuruda bulunuyor. Bakanlık tarafından yapılan incelemeler ve kurumlardan alınan görüşler sonucunda projelere çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) olumlu veya ÇED gerekli değildir kararlarıyla onay veriliyor. ÇED Yönetmeliği’ne göre 25 hektar yani 35 futbol sahası büyüklüğündeki alana kadar olan maden projelerine daha kolay onay çıkıyor. Bunu bilen şirketler ruhsat alanlarında öncelikle küçük bir maden için ilk adımı atıyor. Kolay alınan onayın ardından yönetmeliğe göre daha kolay olan başka bir yöntem devreye giriyor. 

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın verilerine göre 2020 yılından bu yana 1769 kapasite artışı için başvuruda bulunuldu. Birçoğu doğal alanlarda işletilen madenlerin 1139’una bakanlık “ÇED gerekli değil” dedi. 351 kapasite artışı için de ÇED olumlu kararı verildi. 

5 KEZ BÜYÜDÜ

Bunun en büyük örneklerinden biri de Erzincan İliç’teki maden. Yaşanan kazalarla sık sık gündeme gelen çok uluslu SSR Mining ve Çalık Holding ortaklığındaki Anagold Madencilik, yıllar içerisinde bölgedeki altın madenini büyüttü. İlk onayını 2008’de alan şirket beş kez büyümeye giderek şimdiki halini aldı. 2022’de tesiste yaşanan sızıntı sonucu Fırat Nehri’ne siyanürlü su karıştı. Bu olayın ardından birkaç ay faaliyetleri durdurulan maden, Ağustos 2023’te bir büyümeye daha bakanlık tarafından “ÇED gerekli değildir” kararı aldı. 

Benzer bir şekilde Limak Holding ve İÇTAŞ’ın ortak projesi olan YK Enerji’nin termik santralına kömür sağlanması için geçen yaz Muğla Milas’taki Akbelen Ormanı katledilmişti. Akbelen Ormanı’ndan önce Milas’ta maden işleten şirketler yavaş yavaş büyüyerek bölgede kömür çıkartmaya devam ediyor. 

‘SUÇ İŞLİYORLAR’

Çevre davalarında gönüllü avukatlık yapan İsmail Hakkı Atal konuya ilişkin Cumhuriyet’e açıklamalarda bulundu. ÇED Yönetmeliği’nin göstermelik olduğunu belirten Atal, “Bakanlık ve kamu personelleri suç işliyor. İliç’teki kapasite artışında Murat Kurum’un imzası olması, Bakan Mehmet Özhaseki’nin bölgeden fay geçtiğini bilmemesi bize bilimsel esaslar dikkate alınmadan onay verildiğini gösteriyor. ÇED Yönetmeliği’ni kılıf hazırlamak için kullanıyorlar, şirketlere yol açıyorlar. Yönetmelik ve kanun kapsamında bakanlığın yaptığı işlemlerin hepsi yalan ve kanun dışı” dedi.