'Boşaltın yolları ben geçeceğim'

Çocuklar belli bir yaşta ne çok soru sorarlar: “O ne, bu ne, o neden öyle, bu neden böyle?” Sorarlar ama yanıtlarıyla da hiç ilgilenmez görünürler. İnsanlar büyüyünce de soru sorarlar ama onlardan artık çocuklar gibi kafa ütüleyici, amaçsız sorular beklemezsiniz. Beklemezsiniz; çünkü büyüklerin laf olsun diye, yanıtını hiç merak etmedikleri sorular sormayacağını, gerçekten öğrenmek istedikleri bir şey bulunduğu için soru soracaklarını varsayarsınız.

Birinin hırsızlık yapıp yapmadığını öğrenmek için bir yetişkinin o kişiye doğrudan, kör parmağım gözüne der gibi, “Siz hırsız mısınız?” diye soracağını da beklemezsiniz. Soru sormak “cesaret” işi de değildir, demek istiyorum, en sorulmayacak soruları sorma işi değildir yani, bir zekâ işidir, en önemlisi de akıl yürütme işidir.

Bir de şu vardır: Bir konuda soru sormak, o konuda toplumda oluşmuş, genelde pek çok kişi tarafından paylaşılan düşüncelerin mantıklı bir şekilde açıklanabilir bir temelinin bulunup bulunmadığını, çelişik ya da temelsiz ön kabullere dayanıp dayanmadığını ortaya çıkarmak için soru sorarsınız.

Örneğin, siz tam bir kapıdan içeri girmek üzere o kapıyı açmaya niyetlenirken biri de dışarı çıkmak üzere kapıyı açsa ve sizi görür görmez geri çekilip, “Buyurun, efendim, rica dilerim” dese, o insan için ne düşünürsünüz? Bir başkası da kapıyı açıp sizinle yüz yüze geldiğinde size çarpıp ya da sizi devirip geçse, onun için ne düşünürsünüz? Hiç yanıt vermeyin. Benim sorum kibarlıkla, kabalıkla ilgili değil ya da kendinize sormanız gerektiğini düşündüğüm soru şu: “Ben hangisini ‘zayıf’, hangisini ‘güçlü’ bir insan olarak görürüm?”

Söz konusu davranışın güçlülük ya da güçsüzlükle ilişkisi yok derseniz size hak veririm ve soruyu değiştirir, “Bu iki insandan hangisi sizi ‘ürkütür’, hangisinin yolundan çekilmek gerektiğini düşünürsünüz” diye sorarım, elbette o zaman kolayca yanıt verirsiniz. Belki şimdi “Sizi ezip geçecek insanı mı güçlü bulursunuz, size yol vereni mi?” diye sorarsam, insanlarda, korku verici olanı güçlü bulma eğilimi diye bir şeyin -belki de insanlığın mağara döneminden kalmış bir duyguyla- gerçekten de var olduğunu fark edersiniz.

İnsanlarda kibarlık ve yumuşaklığı, başkasına saygıyı, kimseyi incitmek, kırmak istememeyi kişinin güçsüzlüğüne yorma; sertliği, kabalığı, şiddeti, saygısızlığı, keyfiliği, bağırıp çağırmayı da kişinin güçlülüğüne yorma eğilimi yok mudur?

Zorbalar zorbalığa devam ediyorlarsa bunun için ediyorlardır belki, kendilerinden korkmayanlardan da belki kendilerinin güçlü olduğu balonunu söndürebilirler diye nefret ediyorlardır.