İnsan yüzü… Kimi zaman kısa bir bakışla karşımızdakinin geçmişini ele verir kimi zaman ise haksız bir önyargıya dönüşür. Son araştırmalar da bu durumu doğruluyor: Yalnızca yüz hatlarına bakarak birinin “güvenilir”, “yetkin”, hatta “içe dönük” veya “dışa dönük” olduğunu tahmin edebiliyoruz. Bu yargılar öylesine güçlü ve kör edici ki çoğu zaman gerçek performans ve karakteri gölgede bırakıyor.
Yüzle en çok bağdaştırılan özelliklerden biri, kişinin içe veya dışa dönüklüğüdür. Çünkü içe dönüklük ve dışa dönüklük yalnızca birer kişilik özelliği değil adeta yaşam felsefemizin yüzümüze yansıyan izdüşümüdür. Peki, gerçekten de “içe dönük bir yüz” diye bir şey var mıdır?
Yapılan bir çalışmada katılımcılardan, fotoğraflara bakarak kişilerin içe mi yoksa dışa dönük mü olduklarını tahmin etmeleri istenmiş. Sonuç oldukça şaşırtıcı: İnsanlar yalnızca bir fotoğraf üzerinden bu ayrımı büyük ölçüde yapabilmişlerdi. Yani, “içe dönük bir ifade”nin varlığına ilişkin ilginç bir kanıt ortaya çıktı.
Araştırmaya göre en kritik ipucu, yüzün “durağan” ifadesinde saklı. Ne gülümseme ne de hüzün… Sadece nötr bir duruş. İçe dönük bireylerin yüzlerinde dış dünyaya karşı doğal bir “sakinlik” ve “yumuşaklık” hâkim. Bu bir kayıtsızlık değil daha çok derinlerinde fırtınalar taşıyan bir nehrin dingin yüzeyi gibi. Gözler daha çok içe dönük bir odak sergiler, dudak kenarları daha az gerilidir. Tüm ifade dışarıdan gelen uyarıları filtrelemek için programlanmış gibidir. Dışa dönüklerin yüzlerinde ise daha “açık”, daha “davetkâr” bir hal belirgindir.
TOPLUMDA YÜZÜN ALGILANIŞI
Toplumsal boyutta ise işler farklıdır. “İçe dönük yüz” çoğu kez “çekingen”, “soğuk” veya “mesafeli” olarak yaftalanır. Oysa içe dönük bireyler kalabalıklardan değil kendi iç dünyalarının zenginliğinden beslenir. Onlar için derin ve anlamlı bir sohbet, onlarca yüzeysel diyalogdan daha değerlidir. Yüzlerindeki sakinlik boşluk değil doluluk ifadesidir.
Bu noktada Susan Cain’in “Sessiz ve Sessiz Güç” adlı kitaplarını anmamak olmaz. Cain, çağdaş toplumun özellikle Batı dünyasında dışa dönüklüğü yücelttiğini, içe dönüklüğü ise adeta “düzeltilmesi gereken bir kişilik” olarak kodladığını anlatır. Okullardaki topluluk projeleri, işyerlerindeki açık ofisler, sosyal yaşamda sürekli ağ kurma zorunluluğu… Hepsi dışa dönüklerin dilinden yazılmış kurallardır. İçe dönük birey ise bu gürültülü dünyada sessiz bir senfoni çalmaya çalışan bir müzisyen gibidir. Ve yüzündeki ifade, bu senfoninin ilk notasıdır.
Yüz ifadeleriyle ilişkilendirilen içe ve dışa dönüklük kavramlarının kökeni 19. yüzyıla uzanır. Carl Gustav Jung, 1921’de yayımladığı “Psikolojik Tipler” kitabında “içe dönüklük” ve “dışa dönüklük” kavramlarını ortaya koymuştu. Daha sonra bu kavramlara ek tanımlar yapıldı. Bunlardan en bilineni, 2010’lardan itibaren özellikle iş dünyasında popülerleşen “ambivert” kavramıdır.
Ambivert, ne tamamen içe kapanıktır ne de tamamen dışa dönük. Bulunduğu ortama ve yaptığı işe göre değişir. Örneğin Leonardo da Vinci, çoğu zaman defterleri başında yalnız çalışırken Floransa ve Milano saraylarında sanatçılarla ve mühendislerle projelerini hayata geçiren bir insandı. Ulu önder Atatürk de benzer şekilde, stratejik kararlar için uzun süre yalnız başına düşünürken aynı zamanda cesaret isteyen devrimlerini gerçekleştirmek için güçlü hitabetiyle toplulukları etkileyen bir “sahne insanı” da olmuştur. Sonuçta yüzlerimiz, kişiliğimizin sessiz haritalarıdır. Bu haritada bazen dağların sertliği, bazen göllerin dinginliği işaretlenir. Mesele, o haritayı doğru okumak ve her coğrafyanın kendine özgü güzelliğini kucaklayabilmektir. Bir dahaki sefere, köşede kendi halinde duran birini gördüğünüzde, onu yargılamak yerine yüzündeki derin sessizliği dinlemeyi deneyin. Belki de o sessizlik, duyduğunuz tüm gürültülerden daha çok şey anlatıyordur.
