Geceyi gündüze çeviren tehlike

Kentler geceyi gündüze çevirirken görünmez bir dönüşüm yaşanıyor. Sokak lambaları, reklam panoları ve vitrin ışıkları bize güven ve hareket duygusu verirken doğanın kadim ritimlerini sessizce bozuyor. Kuşların yaşamı günün uzunluğunu ölçen hassas biyolojik saatlere bağlıdır. Ötüşleri, uyku düzenleri, göç kararları, hatta üreme dönemleri bile ışığın en küçük değişimlerinden etkilenir. Geceyi delen yapay ışıklar ise bu dengeyi altüst ediyor.

50 DAKİKA DAHA UZUN ÖTÜYORLAR

Science dergisinde geçtiğimiz günlerde yayımlanan araştırma, bu etkinin küresel ölçekteki boyutunu gözler önüne serdi. Southern Illinois Üniversitesi’nden Brent S. Pease ve Oklahoma Eyalet Üniversitesi’nden Neil A. Gilbert’in yürüttüğü çalışmada, 583 kuş türünü temsil eden 60 milyondan fazla akustik kayıt incelendi. Araştırmacılar, bir yıl içinde 180 milyondan fazla kuş sesini küresel uydu verileriyle karşılaştırdı. Bulgular netti: Işık kirliliğinin yoğun olduğu bölgelerde yaşayan kuşlar, günde ortalama 50 dakika daha uzun ötüyor. Sabahları daha erken şarkıya başlıyor, akşamları ise daha geç susuyorlar.

Bu etkinin özellikle büyük gözlü türlerde ve açık yuvalarda yaşayanlarda daha belirgin olduğu gözlemlendi. Üreme döneminde ötüşler daha da yoğunlaşıyor. Kuşlar için ötmek yalnızca şarkı söylemek değil aynı zamanda eş bulmanın, bölgeyi savunmanın ve türün sürekliliğini sağlamanın en temel yolu. Yapay ışık, bu iletişim aracını bozarak enerjilerini hızla tüketmelerine yol açıyor.

ENERJİ DENGELERİ BOZUYOR

Uzayan ötüşlerin doğrudan sonuçları henüz tam olarak bilinmese de araştırmacılar bunun kuşların uyku sürelerini kısaltabileceğini, enerji dengelerini bozabileceğini ve yavru bakımında aksamalara yol açabileceğini vurguluyor. Uzun vadede biyolojik ritmin bu şekilde sarsılması yalnızca kuşları değil tüm ekosistemi tehdit ediyor.

İNSAN SAĞLIĞI VE IŞIK KİRLİLİĞİ

Kuşlarda gözlemlenen bu değişim aslında bize de tanıdık. Çünkü ışık kirliliği yalnızca kuşların değil biz insanların biyolojik saatini de etkiliyor. Sirkadiyen ritmi bozan yapay ışık, melatonin üretimini düşürerek uyku yoksunluğuna, yorgunluğa, baş ağrılarına, strese, kaygıya ve daha birçok sağlık sorununa neden oluyor. Geceyi karanlıkta yeniden kutlamak, yalnızca kuşların doğal şarkısını geri vermek değil aynı zamanda sağlığımızı ve yaşam ritmimizi de onarmaktır.

ÇÖZÜM MÜMKÜN

Doğanın ritmi, sabahın ilk ötüşünden gecenin sessizliğine kadar uzanan hassas bir dengedir. Yapay ışıklarla geceyi gündüze çevirdiğimizde bu denge bozulur. Oysa çözüm karmaşık değil: Gereksiz ışıkları kapatmak, daha sıcak tonlu ampuller kullanmak, aydınlatmaları doğru yönlendirmek ve karanlık gökyüzü alanlarını korumak. Küçük adımlar, büyük sonuçlar yaratabilir.