Değerli okuyucularımıza şu an basım aşamasında olan bir kitabı tanıtmak istiyorum. Kitap basıldığında bildireceğim. Kitaptan basılmasını beklemeden söz etmemin nedeni kitaptaki değerli bilgileri vakit kaybetmeden kamuya bildirme isteğimdir.
Bir süre önce Emre Kunduroğlu “Geleceğin Prospektüsü” adlı kitabının son şeklini bana verdi. Kitabı çok etkileyici buldum. Bir bilgisayar mühendisi ve teknoloji yöneticisi olan yazar temiz bir Türkçe, anlaşılabilir bir dil kullanmıştı. Kitabı, hiçbir olumsuz eleştiride bulunmadan hatta ilavede bulunmaya çalışmadan sadece mesleğim açısından bazı yorumlar ekleyerek özetleyeceğim.
Yazar kitabına günümüzde emojilerle iletişim kurduğumuzu ve algoritmaların manipüle ettiği tercihlerimizle yaşadığımızı söyleyerek başlıyor. Nasıl ki ilaç kutularına ilacın doğru kullanımını sağlamak için birer prospektüs konuluyor, Kunduroğlu benzer şekilde teknolojinin de uygun dozda nasıl doğru kullanılacağı konusunda kitabının bir prospektüs olduğunu belirtiyor. Bilgisayar teknolojisi, vazgeçilemez birtakım artılara sahiptir ancak bu teknolojinin yanlış kullanımı yazara göre isteksizlik, amaçsızlık, tatminsizlik, dikkat dağınıklığı ortaya çıkarabilir.
BEYİN ÇÜRÜMESİ
‘Beyin çürümesi (brain rot) yeni bir kavram. Dijital bağımlılık, elinde cep telefonu olmadan tuvalete gidememek, telefonsuz yatağa girmemek vb. yani sürekli olarak yoğun uyarıcıya maruz kalmak beynin doğal işleyişini baltalayabilir, odaklanmayı, karar verme ve planlama becerilerini olumsuz yönde etkileyebilir. Bunların yanı sıra kaygı, depresyon, uyku bozukluğu, sürekli yorgunluk, sosyal izolasyon, yalnızlık hissi ortaya çıkarabilir. Bence de dijital bombardıman insan beyninin biyolojik evrim sürecini zorlar niteliktedir.
Yazar kitabında beyin çürümesinin nasıl önlenebileceğini anlatmaktadır. Örneğin bir kitaptan belli bölümler okumayı, bunu eleştirmeyi, özetlemeyi ve bir başkasına anlatmayı önermektedir.
FİLTRE BALONU
Kunduroğlu’na göre -başka uzmanlar da bu görüşe katılmaktadır- dijital platformlar kullanıcıların ilgi alanlarına göre içerikler sunarak onları platformda uzun süre tutmaya çalışırlar. Bence kullanıcılar bir fanusun içine girerek mutlu olurlar ve bu durumu kanıksarlar. Böylece algoritmalar bir bilişsel daralma yaratır ki buna “filtre balonu” (filter bubble) adı verilmektedir. Bir defa belli bir markayı, belli bir siyasi görüşü tercih ettiğinizde algoritma size hep bu yönde içerikler sunacaktır, sizi farklı markalar, farklı görüşler üzerinde düşünmez hale getirecektir. Bilişsel bir daralma ortaya çıkacaktır, kişi adeta bir yankı odasına (echo chamber) girecektir. Kanımca bu durumda kişi kerameti kendinden menkul küçük bir düşünüre dönüşebilir. Psikolojide bu duruma kendi kendini doğrulayan kehanet deriz. Önyargılı seçmenler bu şekilde ortaya çıkar. Farklı görüşte olanlarla tartışarak kişi bu kısır döngünün dışına çıkabilir.
Artık sigara veya madde bağımlılığı gibi internet bağımlılığından söz ediliyor. Bu bağımlılık türü için de gidilebilecek tedavi merkezleri vardır.
EV GENCİ: NE OKULDA NE İŞTE
“Ev genci” (NEET: Not in Education, Employment or Training) kavramı yeni sayılabilir. Bu kavram eğitim görmeyen, herhangi bir işte de çalışmayan gençleri tanımlamak için kullanılmaktadır. OECD ülkelerinde 18-24 yaş aralığındaki gençlerin yüzde 14’ü, ülkemizde ise yüzde 31’ı ev gencidir. Ev gençlerinin büyük çoğunluğu aşırı ve yanlış internet kullanımı içindedirler. Video oyunları, kumar, bahis siteleri, çevrimiçi tanışmalar anlık tatmin sağlayarak gençlerin kendilerini gerçek anlamda geliştirmelerine ve uzun vadeli hedefler belirlemelerine engel olmaktadır. Video oyunlarındaki sanal başarı hissi, gerçek yaşamdaki akademik ve mesleki başarının önüne geçmektedir.
Ev genci kavramı yenidir ancak adı konmamış olsa da eğitim almayan ve bir işte çalışmayan gençler eskiden beri var. Bence Şakir Paşa Konağı’ndaki bazı kadınlar ve erkekler ev genci özelliğine sahiptirler. “İrlandalı Kız” filminde bütün gün duvarın üzerinde oturup yoldan geçenleri seyreden genç erkekler vardı. İrlandalı bir kadın, “İngiltere’nin bizlere verdiği en büyük ceza gençlerimizi işsiz bırakmaktır” diyordu.
“Anne-Babayı İstismar” adlı kitabımda, 20 yaş üzeri olup da işleri olmadığı için ayrı eve çıkamayan, aileleriyle oturan gençlerden söz ettim. Kitapta, iş bulamadıkları için bu gençleri eleştirmedim sadece annelerinin yemeklerini sürekli eleştirenleri ve ev işlerine yardım etmeyenleri eleştirdim, onların anne babalarını istismar ettiklerini ileri sürdüm.
Kunduroğlu ev gençlerine yönelik özel bir program hazırlanması, psikolojik destek ve mentorluk hizmeti verilmesi gerektiği görüşündedir. Bu konuda “Reform Club” adlı bir çalışma ortaya koymuştur. Önümüzdeki hafta bu konuya devam edeceğiz.
