İçlerinde kadın heykelcikleri ön plana çıkar. Aynı dönemlerde, erkek, hayvan veya cinsiyetsiz heykelcikler de yapılmış olsa da bilimlerine ses ve renk getireceklerini düşündükleri için olasılıkla çoğu arkeolog eril önyargılarla “Venüs” adını verdikleri bu çıplak hatunları parlatmayı seçer.
En eski “venüs”ler, ağırlıklı Kuzey ve Güney Avrupa (İberya, Güney Fransa ve İtalya) ile Rusya steplerinden Karadeniz’e doğru inen nehir vadilerindeki yerleşimler, kaya altı sığınakları ve mağaralarda bulundular. Günümüzden yaklaşık 38 bin ila 14 bin yıl önce yapılmışlardı. Yani “Son Buzul Çağı”nın kadınlarıydılar.
O dönem, İngiltere’den Sibirya’ya kadar tüm Avrasya’nın kuzeyi dev bir buz kütlesi altındaydı. Avrupa’nın kalbinde, İtalya’nın kuzeyindeki Alpler’de bile buzullanma vardı. Göz alabildiğinde uzanan beyazlıklarda hayvanların yolu, izi silinir, o kar, kış, kıyamette avlanmak, yemek bulmak mucizevi işler haline gelirdi. Mağaradan dışarı burnunuzu bile çıkartamazdınız olasılıkla soğuktan. Doğa acımasız, insan acizdi.
İşte böyle insafsız bir iklim ortamında henüz sabit bir yuva kurmadan, yabani hayvan sürülerinin peşinde oradan oraya sürüklenirlerken çevrede aslanlar, kaplanlar cirit atar, tepelerinde akbabalar pike yaparken bir grup avcı-toplayıcı, işi gücü bırakıp harıl harıl kadın heykelcikleri yapmaya başladı. Peki ama neden?
İşte bilim insanları son 150 yıldır bu sırrın peşinde. Hâlâ bilemiyoruz. Yazının henüz keşfedilmediği çağlara ait oldukları için ne amaçla yapıldıklarına ilişkin elimizde yazılı bir belge yok ama sayısız teori var.
En son 2020’de, Colorado Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Dr. Richard Johnson ve ekibi özgün bir hipotez ön sürdü. Henüz teorilerini kabul veya reddeden yayınlar olmasa da ilginç bulduğum için paylaşmak istedim.
Ekmeğinin peşinde oldukça hareketli bir yaşam süren avcı-toplayıcılarda obezitenin nadir olduğu var sayılır. Eğer öyleyse “Venüs”ler neden hep böyle etli butludur? Ekibimiz, hiç üşenmeden 200 küsür hatunun tek tek beden ölçülerini alır. Kadınların önce bel-kalça sonra da bel-omuz oranları hesaplanır. Hatunların beden ölçüleri ile buzullar arasında sıkı bir korelasyon yakalanır. Şöyle ki:
Avrupa’daki kadın figürinlerinin çoğu, 38 bin ila 14 bin yıl önce üretilmişti. O dönem “Son Buzul Çağı”nın inişli çıkışlı iklim salınımlarıyla ünlüydü. Buzullar kâh ilerliyor kâh eriyip geri çekiliyordu.
- MÖ 38 bin – 22 bin (Buzulların ilerlediği dönem): Buzullara daha yakın bölgelerdeki (Kuzey Avrupa ve Rusya) kadınların belleri kalınlaşıyor (yani kilo alıp, göbekleniyorlar), buzullardan uzaklaştıkça (Güney Avrupa) beller inceliyor.
- MÖ 22 bin (Buzulların zirveye ulaştığı “Son Buzul Maksimumu”)
- MÖ 21 bin – 14 bin (Buzulların geri çekildiği dönem): Havalar ısındıkça buzullara yakın veya uzak, hepsinin belleri inceliyor.
Belki de “Venüs”ler, insanlık tarihinin en zorlu iklimsel koşullarından birine adaptasyonla ilgiliydiler. Gıda kıtlığı, beslenme yetersizliği, nüfus azalışı ve bölgesel yok oluşlar karşısında bir tür “hayatta kalma” sembolüydüler. Zira muhtemelen kadın bedeninin yağlandıkça soğuk ve açlığa karşı daha kolay direndiğini, böylece bebeğin hayatta kalma şansını arttırdığını gözlemlemiştiler. Sağlıklı doğumu garantileyebilmek için de bu tarz tombul tosbaklak kadın heykelcikleri yapıp anne adaylarını şişmanlamaya teşvik etmek istediler.
KAYNAKÇA
Richard J Johnson “Upper Paleolithic Figurines Showing Women with Obesity May Represent Survival Symbols of Climatic Change”, 2020
HARİTA GÖRSEL FOTOALTI YAZISI
Harita: MÖ 22 bin öncesi, “Son Buzul Maksimumu”ndaki Weichsel buzul ilerlemesinde kadın figürinlerinin bulunduğu yerler. (Mavi: Buzullara yakın Kuzey Avrupa ve Rusya. Kırmızı: Buzullara uzak Güney Avrupa)
