Hem iletişim hem de kültür yayılımı anlamında küresel bir dünyada yaşıyoruz. Artık dünyanın bir köşesinde olan bir olay başka bir köşesinde hızlıca yankı bulabiliyor. Bu yüzden tamamen yerel odaklı bir konudan söz etmek zor. Gezegenin bir köşesinde yaşanan yükselmenin diğer taraflarında karşılık bulmaması neredeyse mümkün değil. Tabii her zaman istisnalar vardır.
Bu istisnaların günümüzdeki en iyi örneği ise Amerikan futbolu. Dünyanın en güçlü ülkesi olarak bilinen ABD’nin, Hollywood, MTV gibi kitle iletişim kurumları, fast food odaklı gıda tedarik zinciri ve moda gibi alanlardaki gücüyle popüler kültürde gücü elinde tutarken ülkenin en çok sevilen sporunun dünyada neredeyse hiç karşılığının olmaması gerçekten şaşkınlık verici.
Ancak son yıllarda sosyal medyanın artan gücü ve Brezilya, Almanya, İngiltere gibi ülkelerde yapılan denizaşırı maçlarla bu durum da değişmeye başlıyor. Ülkemizde de bir süredir yayımlanan Amerikan futbolunun zirvedeki platformu NFL (Ulusal Futbol Ligi) maçları takipçi kitlesinin arttığının bir işareti.
Öte yandan Amerikan futbolu dünya geneline ne kadar yabancı kalsa da NFL final maçı olan Super Bowl’un devre arası gösterisi de bir o kadar merak uyandırıyor. Bu tezat da ABD’nin eğlence sektöründeki küresel gücünü en iyi anlatan örnek.
KENDRICK LAMAR SAHNEDE
17 kez Grammy ödülü kazanan ve son olarak “GNX” albümü ile büyük ses getiren Kendrick Lamar’ın devre arasında sahne alacağı 59. Super Bowl bu gece sabaha karşı 02.30’da başlayacak. Finalde, önceki iki yılın şampiyonu Kansas City Chiefs kazanarak üç yıl üst üste bu onuru yaşayan ilk NFL takımı olmak isterken rakibi ise kupayı en son 2018’de kazanan ve iki yıl önce yine finalde Chiefs’in rakibi olan Philadelphia Eagles.
New Orleans’taki Caesars Superdome’da oynanacak maçı stadyumda 83 bin kişinin izlemesi bekleniyor. En düşük bilet fiyatlarının 5 bin 500 dolar civarında olacağı maçı 70 milyona yakın izleyicinin ise televizyon ve internetten izlemesi bekleniyor.
Gelelim asıl konuya. Amerikan futbolu neden bizim bildiğimiz futboldan farklı bir spor olarak ABD’de bu kadar popüler oldu?
Aslında bu soru biraz sporun isminde yaşanan kavram kargaşası ile ilgili. Sanılanın tersine Amerikan futbolunun kökenleri futboldan değil İngiltere’de futbol ile aşağı yukarı eş zamanlı ortaya çıkan Rugby sporundan geliyor.
“Peki neden Rugby’i olduğu gibi almamışlar da farklı bir spor üretmişler?” derseniz bunun yanıtı da Rugby’de yaşanan erken dönem ayrışması ile ilgili.
Rugby ile futbol ayrıldıktan sonra Rugby oyuncuları oyuna amatör bir statü ile devam etmek isterler. Ancak dar gelirli kesimlerden gelen Rugby oyuncuları bu işi para karşılığı yapmak istemektedir. Böylece spor, Rugby Birliği ve Rugby Ligi olarak ikiye ayrılır.
Zamanla kuralları da ayrışmaya başlayan iki spordan, sonradan ortaya çıkan Rugby Ligi Amerikan futbolunun ortaya çıkmasına da esin olur. İlginç biçimde Rugby sırf Amerikan futbolu değil Avusturalya futbolu, Gal futbolu gibi yerel olarak popüler olan sporların ortaya çıkışına da öncü olmuştur.
FİNALİN YILDIZLARI
NFL 2024-2025 sezonu oldukça ilginç gelişmelere sahne oldu. Her takımın 17 maç oynadığı normal sezonda en başarılı iki takım 15-2 ile Kansas City Chiefs ve Detroit Lions olurken Lions playoff’ta sürpriz takım Washington Comamnders’a beklenmedik biçimde mağlup oldu.
Super Bowl için iddialı olan iki takım Baltimore Ravens ve Buffalo Bills playoff’ta karşı karşıya gelirken kazanan Bills oldu ancak onlar da bir sonraki turda Chiefs’i geçemedi.
Super Bowl’da karşılaşacak Chiefs ve Eagles’ta öne çıkan isimlere bakalım: Her ne kadar normal sezonu düşük tempoda geçirse de oyun kurucu Patrick Mahomes ve dünyaca ünlü şarkıcı Taylor Swift ile yaşadığı ilişki ile bilinen Travis Kelce Chiefs’e maçı kazandırabilecek isimler. Eagles’ın en büyük silahı ise bu sezon kimsenin durduramadığı geri alan koşucusu Saquon Barkley.
Sezonu boyunca öne çıkan diğer isimler ise Ravens oyun kurucusu Lamar jackson ile aynı takımdan geri alan koşucusu Derrick Henry ve Buffalo Bills oyun kurucusu Josh Allen ile Commanders’ta aynı pozisyonda görev alan çaylak Jayden Daniels’tı.
TÜRKİYE’DE KORUMALI FUTBOL
Dünya geneline baktığımızda ülkemizin Amerikan futbolunda oldukça gelişmiş bir ülke olduğunu söyleyebiliriz. Türkiye’de 2005’ten beri devam eden bir lig ve aynı zamanda bir üniversite ligi bulunuyor. Dünya genelinde ise Meksika, Almanya, İrlanda ve Avusturalya’da Amerikan futbolu izleniyor.
Türkiye’de Ragbi Federasyonu’na bağlı olarak yürütülen sporun ismi ise korumalı futbol olarak kullanılıyor.
OYUNUN KURALLARI
Sporun ABD dışında ilgi görmemesinin en önemli nedeni bilmeyenler için oldukça karmaşık olan kuralları. Bu kuralları kısaca özetleyelim:
- Oyun 15’er dakikalık dört devre üzerinden oynanır.
- Amerikan futbolunda hücum eden takım topu karşı takımın koruduğu alanın bitiş çizgisinden elle (touchdown) veya alanın arkasındaki kaleye ayakla şut atarak (alan gölü) geçirerek sayı kazanmaya çalışır.
- Touchdown altı puan değerindedir, alan golü ise üç. Ayrıca tocuhdown yapan takım sonrasında fazladan sayı alma hakkı kazanır. Bu hakkını yine ayakla vuruş yaparak (bir puan) veya touchdown denemesi (iki puan) kullanabilir.
- Ayrıca savunma yapan takım rakipten topu elinde tutan oyuncuyu kendi touchdown alanında düşürürse iki sayı kazanır.
- Hücum eden takım rakip alana ilerlemek için dört hakka sahiptir. Bu dört hakta 10 yard ilerleyebilirse yeni dört hak daha kazanır. Takımlar ilk üç haklarında 10 yard ilerlemeyi başaramazsa son haklarında genelde “punt” ismi verilen vuruşla topu karşı sahaya gönderir ve rakibin olabildiğince geriden hücuma başlaması için çabalar.
- Hücum eden takımın ileri doğru pas vermek için bir hakkı vardır. Bunun için topu oyun kurucusuna (quarterback) aktarır. Savunma takımı ön alan oyuncuları oyun kurucuya saldırarak doğru pas vermesini engellemeye çalışırken hücum takımının ön alanı ise oyun kurucuyu koruyarak topu koşuculara aktarması için zaman kazandırmaya çalışır.
- Oldukça sert bir spor olsa da Amerikan futbolunda faul sayılan pek çok tutma ve çekme hareketi vardır. Bu yüzden hem hücum hem de savunma oyuncuları birbirlerine müdahale ederken ceza almamaya dikkat etmek zorundadır.
NFL-NBA KARŞILAŞTIRMASI
Ülkemizde ABD kökenli sporlar içinde en revaçta olan basketbol. Özellikle NBA’in sadık bir izleyici kitlesi var. Ancak ABD’de işler pek de öyle değil. NBA izlenme oranları NFL’in yanından bile geçmiyor.
2023’te ABD’de en çok izlenen 100 televizyon programının 97’si Amerikan futbolu maçı iken basketboldan yalnızca bir maç bu sıralamaya girmişti.
