Saçlarını dağıtırsın, rüzgarlara bırakırsın

İran’da Mahsa Akimi’nin saçları gözüküyor diye darp edilip ölmesi sonrası başlayan halk ayaklanması saçın politik ve simgesel yönünü bir kez daha akıllara getirdi.

Yayınlanma: 02.10.2022 - 14:00

Güncelleme: 02.10.2022 - 14:00

Saçları dağıtarak rüzgarlara bırakma kavramı her ne kadar kadınları düşünerek yazılmış bir söz gibi dursa da günümüzde “saçsız kalmama” isteğinin erkeklerde daha ağırlıklı olduğunu söylemek yanlış olmaz. Dış görünüşümüzün önemli bir unsuru olan saç, insanoğlunca önem verilen ve gerekirse yapay olanını yapmak veya olanı çoğaltmak üzere araştırmalar yapılan bir alan haline gelmiştir.

Kadın saçlarına övgü, edebiyat ve sanat alanında oldukça fazla yer tutar. Öte yandan erkek saçı biraz şanssızdır. Tüm erkeklerin beşte birinde, yirmilerinde bile bir miktar saç dökülmesi görülür. Seksenlerinde, kellikten etkilenmemiş erkek bulmak zordur. Aslında bu durum bir hastalık değildir. Yine de saç dökülmesi, genç erkeklerde şiddetli anksiyete, depresyon ve psikososyal sıkıntıya neden olur.

GÖSTERİŞ Mİ, GİZLEME Mİ?

Peruk kullanma fikrinin ne zaman ortaya çıktığı bilinmiyor. Tarihte zaman zaman işlevsellikten çok “gösteriş” amaçlı kullanımı öne çıkmıştır. “Güneş Kral” olarak bilinen XIV. Louis’in abartılı peruklarına bakarak dönemin güzellik algısı hakkında bazı fikirler edinebiliriz. Ancak kralın peruk kullanımını güzellik yerine hastalığa bağlayanlar da var. Frenginin yaygın olduğu 15. yüzyılda saç dökülmesi hastalığın sık görülen bir etkisiydi. Özellikle salgınlar sırasında peruk, şapka gibi eklentilere görülmemiş bir talep yaşandı. Bunda görüntüyü düzeltme çabasından çok hastalığı gizleme düşüncesinin de baskın olduğu bir gerçek. Fransa Kralı I. Francis'in (1494-1547) tüm portrelerinin bereli olması da bu konuda bazı savları beraberinde getirmiştir.

I. Francis zarif ve sanat dostu kişiliği ile biliniyordu. Kadınlara da düşkündü. Günün birinde Fransa kırsalında ziyaret ettiği şatolardan birinde bir meşalenin başına düşmesi sonrası saçlarının bir bölümünün ciddi bir şekilde yandığı ve o günden sonra hep yatık duran ve kelleşmiş bölgeyi gizleyen beresiyle dolaştığı söylenir. Ancak öykünün başka bir sürümünde kralın saçlarını yitirmesi değişik bir şekilde anlatılır. La Belle Ferronnière (Güzel Demirci) lakabıyla bilinen bir kadınla beraber olan Francis bu ilişkiye devam ederken kadının kocasını hesaba katmaz. Karısını elinden alan kralla yüzleşmekten korkan kıskanç eş bir komplo kurar. Frengi mikrobunu bilerek kapar, karısına bulaştırır ve karısından krala geçer. Kral da dökülen saçlarını gizlemek için bereye sığınmak zorunda kalır. Kıskanç koca intikamını almak için dolambaçlı ama etkili bir yol seçmiştir. Ancak Leonardo da Vinci tarafından 1490 yılında yapılan “La Belle Ferronnière” tablosunda resmedilmiş kadının kralla sözde ilişkisini destekleyecek bir tarihsel kanıt olmadığını da not düşelim.

ARTIK BÜYÜK BİR ENDÜSTRİ

Peruk dönemi devam ederken insanoğlunun aklını diğer bir fikir kurcalıyordu: “Saçlar dökülüyor ama vücudun başka yerindeki kıllar duruyor. Bunları oradan oraya nakledemez miyiz?” Bu konuda yapılan ilk yayına 1822’de rastlıyoruz. Alman bir araştırmacı olan Dieffenbach hayvanlarda yaptığı çalışmayla gelişmelerin ilk fişeğini atmıştı. 1897 yılında ise Osmanlı vatandaşı bir dermatolog olan Menahem Hodara insanlardaki ilk saç nakli deneyimlerini yayınladı. Konu hem ilgi çekti hem de bazı çevrelerce bunun gerçekleşmesinin mümkün olamayacağı yüksek sesle dile getirildi. Çağdaş saç ekim tekniklerinin başlaması ise 1950’lerden sonra gerçekleşti.

Günümüzde saç ekimi tüm dünyada bir endüstri halini aldı. Konuyla ilgili uluslararası derneklerden olan ISHRS’ye göre 2021'de saç restorasyon ameliyatı için toplam pazar büyüklüğü dünyada 4.5 milyar dolarına ulaştı. Saç ekim işlemi ise erkeklerde (yüzde 87,3) kadınlara (yüzde 12,7) göre oldukça yüksek. İlgili verilerle Medihair grubunun yaptığı analizde de maliyetler ortaya konuldu. İncelenen 11 ülke arasında saç ekim maliyeti (ortalama 2500 greft) en yüksek ülke Kanada oldu (17 bin 500 dolar). En ucuz maliyetle saç ekimi yapılabilecek ülke ise Türkiye’ydi (2675 dolar).

Bizi az farkla Hindistan ve Meksika takip etti. Bu sonuç tabii ki Türkiye’yi sağlık turizmi açısından cazip bir merkez haline getiriyor. TÜİK verilerine göre 2021 yılının son 10 aylık döneminde tedavi amacıyla Türkiye’yi seçen turist sayısı 370 bin 335’i ve elde edilen gelir de 704 milyon 261 bin doları bulmuştur. Bu rakamların ne kadarının hangi sağlık alanından geldiği bilmemekle beraber saç ekimi amacıyla olan gezilerin ilk sıralarda olduğu kesindir.

SAÇ, ÖZGÜRLÜK SİMGESİ OLDU

Henüz saç ekim furyasının başlamadığı 1980’lerde esen arabesk fırtınasında “Saçlarını dağıtırsın, rüzgarlara bırakırsın” şarkısıyla Tüdanya büyük ses getirmişti. Şakir Askan’ın yazdığı sözlerde saçlara yapılan kinayeli övgü, “Sen sevmeye yakışırsın, seni sevmeyen ölsün” nidasıyla devam ediyordu. Kimsenin kimse uğruna ölmesi kabul edilemez ama pek çok coğrafyada kadının hala değişik nedenlerle baskı altında tutulmaya çalışıldığı ve öldürüldüğü bir gerçek.

İran’dan gelen erkekleri güzelleştirmek amaçlı saç ekimi için ağırlarken örtüsünün kenarından güzelliğinin bir parçası olan saçı gözüküyor diye hırpalanarak gözaltına alınan ve aldığı darbeler sonucu 22 yaşında yaşama veda eden Mahsa Amini isimli bir genç kız büyük bir ikilem oluşturuyor. Bu olay sonrasında saç bu kez bir protesto unsuru olmaya başladı. Sosyal medya üzerinden kadınların saç kesme görüntülerini koymaları dünyada hızla yayıldı. Bilim, saç ekimi yerine zekâ, empati ve olumlu düşünce ekmeyi bulabilseydi daha çok amacına ulaşmış olurdu.

KAYNAKÇA