Sanatta gelecek kaygısı

ABD Başkanı Donald Trump’ın 3 Nisan 2025'te açıkladığı gümrük vergisi oranları diğer sektörlerde olduğu gibi sanat dünyasında da adeta bir şok etkisi yarattı. "Önce Amerika" söylemiyle şekillenen yeni vergi politikaları, farklı bölgelere uygulanacak değişken oranlarla sanat ticaretinin dinamiklerini kökten sarsma potansiyeli taşıyor. Uzmanlar bu hamlenin 1930'lardan bu yana görülmemiş büyüklükte bir ticaret engeli olduğunu belirtiyor.

Bu gelişme yalnızca ABD iç piyasasını değil uluslararası sanatçılardan koleksiyonerlere, galerilerden müzayede evlerine kadar uzanan küresel sanat ekosistemini doğrudan etkiliyor. Yeni düzenlemeler kapsamında tüm ithalata yüzde 10'luk bir taban vergisi getirilirken bazı ülke ve bölgelere daha yüksek oranlar uygulanıyor. Türkiye, Birleşik Krallık, Brezilya, Suudi Arabistan ve Yeni Zelanda ile birlikte bu taban tarifeye tabi tutulacak. Öte yandan Çin yüzde 54, Avrupa Birliği (AB) ise yüzde 20 oranında vergilerle karşı karşıya kalacak.

ABD ve Çin, küresel sanat piyasasının yaklaşık yüzde 60'ını oluşturuyor. Bu nedenle, iki ülke arasındaki ekonomik gerilim, dünya çapındaki sanat alım-satımını derinden etkiliyor. Çin hükümeti, Trump'ın kararlarına yanıt olarak ABD'den yapılan ithalata yüzde 34 oranında misilleme vergisi uygulayarak karşılık verdi. Bu karşılıklı vergi savaşı, sanat dahil tüm sektörleri yeni stratejiler geliştirmeye zorluyor.

AB de görüşmelerin başarısız olması durumunda misilleme yapacağının sinyallerini veriyor. Bu durum, Avrupa'ya giren Amerikan sanatı ve antika eşyalarına tarifeler uygulanması olasılığını güçlendiriyor. AB'den ayrılmış olan Birleşik Krallık yetkilileri bile gerekirse karşılık vermek için hazırlıklarını başlattı. Bu göze göz, dişe diş ortam Atlantik üzerinden yapılan tüm sanat ticaretini tehdit ediyor. Bu durumda Amerikalı koleksiyonerler Avrupa sanatını (ve tam tersi) almakta tereddüt edebilir ve galeriler uluslararası sanat fuarlarından çekilmek durumunda kalabilir.

SANATÇILAR PAZARLIK MASASINDA

Bazı galeriler artan maliyetleri sanatçılarla ve koleksiyonerle paylaşmak için pazarlık yaparken  diğerleri ise yerel piyasalara odaklanma yolunu seçebilir. Galeriler için kritik olan uluslararası sanat fuarlarında ise yurtdışına gönderilen sanat eserlerinin sayısı azalabilir veya daha küçük standlar seçilebilir. Bazı galeriler ise 2025'te bazı fuarlara katılmamayı seçebilir. Bu geri çekilme, sanat fuarlarının küresel çeşitliliğini azaltma riskini beraberinde getiriyor. 

Sotheby's ve Christie's gibi büyük müzayede evleri, uluslararası sanat satışlarına yeni tarifeler uygulanması sonucunda lojistik planlarını gözden geçirmek durumunda kalabilir. Bazı satıcılar ve alıcılar, ağır vergilerden kaçınmak için sanat eserlerini vergisiz depolarda ve serbest limanlarda saklama veya eserleri ABD dışındaki kentlerde konsiye etme yoluna gidebilir. Özel sanat koleksiyonerleri ise ithal sanat eserlerinde daha yüksek fiyatlarla karşı karşıya kaldığı takdirde yerli sanata odaklanmayı veya vergiler yürürlüğe girmeden önce alımları hızlandırmayı seçebilir.

DİJİTAL SANAT DA ETKİLENECEK

Çevrimiçi sanat platformları bu durumda avantajlı pozisyonda gibi görünse de sanat eserlerinin teslimatı hâlâ gümrük engellerine tabii. Bu noktada NFT'ler gibi tamamen dijital olan sanat eserleri, internet üzerinden gümrük beyannamesi gerekmeden alınıp satılabilmeleri nedeniyle ayrıcalıklı bir konuma gelebilir gibi görünüyor.

Sanat piyasası geçmişte de ekonomik durgunluklar, savaşlar, pandemiler ve politika değişiklikleri gibi dalgalanmalarla mücadele etti. Kesin olan şu ki bu gelişmeler sanat piyasasının küresel doğasını bize bir kez daha hatırlatıyor. Bu karşılıklı vergi savaşı devam ederken sanat dünyasının tüm aktörleri yeni duruma uyum sağlamak için yaratıcı çözümler geliştirmeyi sürdürmek durumunda kalacak.

Yazar Notu: Bu yazı 13 Nisan tarihli Cumhuriyet Gazetesi Pazar ekinde yer alması için hazırlanmıştır. Yazının içeriğinde yer alan ABD’nin ülkelere uyguladığı gümrük vergisine ilişkin bilgiler basım tarihi öncesindeki durum göz önüne alarak değerlendirilmiştir.