ABD merkezli araştırmalara göre, insanlarda erkekliği belirleyen Y kromozomu, yaklaşık 300 milyon yıllık evrimsel süreçte genetik yapısının yüzde 97’sini kaybetti. Bu dramatik kayıp, bazı bilim insanlarının, "Y kromozomu birkaç milyon yıl içinde tamamen ortadan kalkabilir" yönündeki görüşlerini tekrar tartışmaya açtı. Bilim sitesi ScienceAlert’te yer alan bulgular, kamuoyunda geniş yankı uyandırdı.
ENDİŞE ETMELİ MİYİZ?
Evrimsel biyoloji uzmanı Jenny Graves, yıllar önce yaptığı tahminlerle bu tartışmayı dünya gündemine taşıyan isimlerden biri. Ancak Graves, konunun yanlış yorumlandığını vurgulayarak, bunun erkeklerin tamamen yok olacağı anlamına gelmediğini söylüyor.
Graves, “İnsanların 6 milyon yıl sonra erkeklerin yok olmasından korkmaları bana tuhaf geliyor. Biz insanlık olarak gelecek 100 yılımızı bile garanti edemiyoruz” diyor.
Y KROMOZOMU OLMADAN ERKEKLİK MÜMKÜN MÜ?
Evrim tarihi, Y kromozomunun yokluğunun erkek cinsiyetinin sona ermesi anlamına gelmediğini açıkça gösteriyor.
Örneğin, Ellobius adı verilen köstebek türü, Y kromozomu olmadan da neslini sürdürüyor. Cinsiyet belirleme genleri zaman içinde başka kromozomlara taşınmış durumda.
Tocudaya adlı kemirgenlerde ise Y kromozomu, evrimsel süreçte yeni bir cinsiyet belirleyici genle tamamen yer değiştirdi.
Bu örnekler, cinsiyet belirleme mekanizmasının sandığımızdan daha esnek olduğuna işaret ediyor.
DEĞİŞİM NASIL BAŞLADI?
Graves’e göre, insanlar henüz farkında olmasa da cinsiyet belirleme işlevinin başka bir gene geçmiş olması ihtimal dışı değil. Genom araştırmalarında bu tür mutasyonlar aranmadığı için, değişim yaşansa bile tespit edilmesi oldukça güç olabilir.
Bu durumda, iki bilimsel görüş çatışıyor:
1) 'Çözülme süreci devam ediyor' görüşü
Graves’in temsil ettiği bu görüşe göre Y kromozomu giderek küçülüyor ve 'genetik çöp yığını' hâline geliyor.
Mevcut gidişatın değişmesi ise yalnızca zaman meselesi.
2) 'Artık stabil' görüşü
MIT’den araştırmacı Jane Hughes ve ekibi, Y kromozomunun son 25 milyon yıldır hiçbir gen kaybetmediğini savunuyor.
Hughes’e göre, bu kromozomda kalan genler tüm organizma için kritik önemde, bu nedenle doğal seçilim onların kaybına izin vermeyecek.
Bu kamplaşma, aslında 'evrimsel süreklilik mi, yoksa genetik değişim mi kaçınılmaz' sorusunu yeniden gündeme taşıyor.
Y KROMOZOMU NEDEN KÜÇÜLDÜ?
Bilimsel verilere göre Y kromozomu, başlangıçta X kromozomuna eş değer bir yapıya sahipti ve yaklaşık 800 gen içeriyordu. Cinsiyet belirleme görevini üstlendikçe, X ile gen alışverişi yapma yeteneğini yitirdi ve milyonlarca yıl boyunca bilgi kaybetti. Günümüzde ise orijinal genlerinin yalnızca yüzde 3’ü hayatta.
Bu kayıp düzenli değil; bu nedenle Y kromozomunun geleceğini kesin bir tarihe bağlamak mümkün değil.
ERKEKLER GÜVENDE, KROMOZOM DEĞİL...
Uzmanlar, erkeklerin yok olmasının söz konusu olmadığında hemfikir. Ancak Y kromozomunun rolü zamanla değişebilir. Çünkü doğa, cinsiyet belirleme görevini başka bir gene devretme konusunda daha önce defalarca yaratıcı çözümler üretmiş durumda.
