Cenevre’de geçen salı günü yapılan, ancak sonuçsuz kalan görüşmelerin ardından Fransa, Almanya ve Birleşik Krallık dışişleri bakanları ile AB Dış Politika Yüksek Temsilcisi, ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio’ya, İran’a yönelik 'yaptırım mekanizmasını' yeniden devreye sokacaklarını bildirdi.
Konuya ilişkin bilgi sahibi üç kaynağa göre bu adım, 2015 nükleer anlaşmasıyla kaldırılan tüm BM Güvenlik Konseyi yaptırımlarını otomatik olarak geri getirecek.
"İRAN SOMUT ADIM ATMADI"
Axios’un aktardığına göre, toplantıya katılan Avrupalı diplomatlar, İran’ın masaya hiçbir 'somut ve detaylı öneri' koymadığını belirtti. Bu durum, yaptırımların yeniden devreye girmesi için verilen sürenin uzatılması ihtimalini ortadan kaldırdı.
'Yeniden yaptırım' (snapback) mekanizmasının devreye girmesi, Tahran üzerindeki ekonomik baskıyı artıracak ve büyük olasılıkla İran’ın misilleme adımlarını tetikleyecek.
TROYKA'NIN ÜÇ ŞARTI
Fransa, Almanya ve Birleşik Krallık'tan oluşan Avrupa troykası, yaptırımların yeniden devreye sokulmaması için İran’dan üç temel talepte bulundu:
- ABD ile nükleer anlaşmaya dair müzakerelerin yeniden başlaması
- Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) müfettişlerine tesislere tam erişim sağlanması
- Yüzde 60 oranında zenginleştirilmiş uranyum stoklarına erişim izni verilmesi
İRAN'IN KARŞI TALEPLERİ
Tahran ise müzakerelerin 'baskı altında yapılmaması', görüşmeler süresince 'askeri olarak hedef alınmama' garantisi, ABD ve İsrail’in haziranda düzenlediği saldırılar nedeniyle 'tazminat', ayrıca 'uranyum zenginleştirme hakkının tanınması' şartlarını öne sürdü.
Ancak İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’in kısa süre önce ABD ile müzakerelerin 'yararsız' olduğunu söylemesi, Avrupalıların taleplerinden en az birinin uygulanabilirliğini zorlaştırıyor.
NİHAİ TARİH AÇIKLANDI
UAEA Başkanı Rafael Grossi, Washington ziyaretinin ardından yaptığı açıklamada, İran’ın denetimlere yeniden izin vermesinin hukuken zorunlu olduğunu vurguladı.
Ajansın Fordo, Natanz ve İsfahan tesisleri dahil olmak üzere tüm ilgili bölgeleri ziyaret etmek istediğini belirten Grossi, İran’ın elinde 'silah yapımına yakın saflıkta 400 kilogramı aşkın zenginleştirilmiş uranyum' bulunduğuna dikkat çekti.
Bu gelişmelerin gölgesinde, İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Kazım Garibabadi, Avrupa’nın 'yeniden yaptırım' mekanizmasını devreye sokması halinde ülkesinin UAEA ile işbirliğini durdurabileceğini söyledi.
ABD ve Avrupa troykası, nükleer anlaşmaya dair nihai tarih olarak Ağustos 2025’in sonunu belirlemiş durumda. BM yaptırımlarına tanınan muafiyet ise 18 Ekim’de sona eriyor. Kararın devreye girmesi halinde, Ortadoğu’daki gerilimin yeni bir boyut kazanması bekleniyor.
