Sudan'daki çatışmalar neden küresel önem taşıyor?

Andrew Harding | BBC Afrika Muhabiri

Sudan'ın diğer pek çok ülke açısından neden önemli olduğunu anlamak için haritaya bakmak yeter. Geçtiğimiz hafta patlak veren çatışmaların uluslararası arenada bu kadar çok yankı bulmasının nedeni, Sudan'ın sadece Afrika'nın üçüncü büyük ülkesi olarak devasa genişlikte olmasından değil, aynı zamanda istikrarsız ve jeopolitik açıdan önemli bir bölgede yer almasından kaynaklanıyor.

Başkent Hartum'da yaşanan askeri veya siyasi olaylar, kıtanın en hassas bölgelerinden bazılarına yayılıyor.

Sudan'ın Nil Nehri kıyısında yer alması ülkenin kaderine neredeyse varoluşsal bir önem yüklüyor; nehrin aşağısında suya aç Mısır, yukarısında ise nehrin akışını etkileyen iddialı hidro-elektrik planlarıyla karaya kilitlenmiş Etiyopya var.

Sudan, her biri Hartum siyasetiyle iç içe geçmiş güvenlik sorunları olan yedi ülkeyle sınır komşusu.

Sudan'ın batı Darfur bölgesindeki sorunlar kaçınılmaz olarak komşu Çad'a sıçrıyor ve bunun tersi de geçerli. Darbeye eğilimli Çad'dan ve savaşın parçaladığı Orta Afrika Cumhuriyeti'nden gelen silahlar ve savaşçılar, sınırlardan sık sık serbestçe geçiyor. Aynı şeyin kuzeybatıdaki Libya için de geçerli olduğu kanıtlandı.

Sudan, kuzey Etiyopya'nın Tigray bölgesiyle sınır komşusu; burası da başka bir öngörülemeyen komşuyu, izole ve son derece militarize Eritre otokrasisini içeren yorucu bir çatışmadan yeni çıktı.

Etiyopya ve Sudan'ın ortak - ve yer yer tartışmalı - sınırının diğer kısımlarında da gerginlikler var.

Güneyde, Afrika'nın en uzun ve en kanlı iç savaşlarından birinin ardından 2011'de kuzey komşusundan resmen ayrılan nispeten yeni bir devlet olan Güney Sudan ile komşu.

Bu sınırda da istikrarsızlık sürüyor.

EKONOMİK KAYNAKLAR İÇİN REKABET

Güney Sudan bağımsız olmasıyla bölgenin en değerli petrol yataklarını da almış oldu; böylece Sudan çok daha fakir bir ülkeye dönüştü.

Sudan’da farklı grupların çatışmasının bir nedeni de altın ve tarım gibi kısıtlı ekonomik kaynaklara erişimde yaşanan rekabet.

Sudan’ın yolsuzluğa bulaştığı düşünülen generalleri bu yüzden hep dışarıdan yardım aramaya yöneldi. Tarım için Körfez ülkeleri yatırıma çağrılırken altın için Rusya’nın Wagner grubundan yardım istendi.

Rusya’nın bölgedeki çıkarları çok daha büyük.

Rusya çok uzun zamandır Sudan Limanı’nda bir askeri üs kurmak için girişimlerini sürdürüyor. Rusya 2021’de darbeyle göreve gelen askeri cuntayla bu konuda anlaşmaya çok yaklaşmıştı.

Çok sayıda ülkenin Sudan’daki olaylar üzerinde etkili olmaya çalışması şaşırtıcı değil. Sudan’da paramiliter Hızlı Destek Kuvvetleri (RSF) ile ordu arasındaki çatışmaların geniş kapsamlı bir iç savaşa dönüşmesinden endişeleniliyor.

Bazı hükümetler ülkenin demokrasiye geçişinde yardımcı olmak istersen bazı ülkeler ise başka bir güçlü lider altında ülkenin yönetilmesini istiyor.