Bankalar ATM'lere para yetiştiremiyor: Türkiye'de nakit kullanımında artış

Geçtiğimiz yıl göreve gelen yeni ekonomi yönetiminin sıkı para politikalarına rağmen Türkiye'deki enflasyon, beklenen seviyelerde düşürülmedi. Ülkede en büyük banknot olan 200 liranın döviz karşılığı 6 dolara kadar gerileyince, piyasalarda nakit para kullanımında ciddi sıkıntılar ortaya çıktı.

Birçok banka, ATM'lerinde 10, 20, 50 ve 100 TL'lik banknotlar için ayrılan slotları 200 liralar için kullanıma açtı. Ancak, müşteri taleplerine yetişemeyen bankalar, gün içinde birkaç kez ATM'leri yeniden doldurmak zorunda kalıyor. Bu durum, hem çalışan sayısını artırmak hem de taşımacılık masraflarını yükseltmek zorunda kalan bankacılık sektörü kaynakları tarafından eleştiriliyor.

ATM'LERİN YÜKÜ ARTIYOR

200 TL’nin en büyük banknot olmasıyla birlikte, 2015-2024 yılları arasında banka ve kredi kartlarıyla nakit çekim işlemlerinin ortalama tutarı önemli bir artış kaydetti. 2015 yılında banka kartlarıyla ortalama 410 TL işlem yapılırken, 2024 yılı itibarıyla bu tutar yüzde 523 artışla 2.553 TL'ye ulaştı. Yurt içi kredi kartlarında ise nakit çekim ortalaması işlem başına 2015 yılında 627 TL iken, 2024 yılı itibarıyla yüzde 583 artışla 4.282 TL'ye çıktı.

ATM sayısındaki artış ise 2015-2024 yılları arasında yalnızca yüzde 11 oldu. Türkiye'de toplam 53.566 ATM bulunuyor ve bu ATM'lerin hepsi aynı işlem yoğunluğuna sahip olmayabiliyor.

ATM'LERDE NE KADAR PARA BULUNUYOR?

ATM'lerde ortalama 4 kaset (para kutusu) bulunduğu varsayıldığında, her bir kasette yaklaşık 3.800 banknot bulunduğu hesaplanıyor. 2015-2024 yılları arasında tedavüldeki toplam banknot adetlerinin oranlarına göre ATM’lere dağıtıldığında, tüm ATM'lerin aynı anda dolu olduğu varsayıldığında, 2015 yılında toplam 46 milyar 133 milyon TL’ye ihtiyaç duyulurken, Ağustos 2024 itibarıyla bu rakam yüzde 120 artışla 101 milyar 279 milyon TL’ye çıkıyor.

ATM'LERDE İŞLEM İHTİYACI ARTIYOR

ATM’lerdeki banknot hacminin 2015 yılından bu yana değişmediği varsayıldığında, toplam para miktarındaki artış ihtiyacın altında kalıyor. BKM verilerine göre, para miktarının banka ve kredi kartı nakit çekiminde işlem başına düşen tutara oranlandığında, ATM’lerde yapılacak işlem sayısı 2015-2024 arasında yüzde 67 azaldı. 2015 yılında ATM’ler tam doluyken, 44 milyon 524 bin işlem yapılabilirken, 2024 yılında bu rakam 14 milyon 817 bin işlemle sınırlı kalıyor.

ATM'LERİN DOLUM SÜRELERİ KISALIYOR

ATM’lerden yapılan banka ve kredi kartlı nakit çekim işlem sayısı, 2024 yılı itibarıyla tüm yıla oranlandığında, banka kartlarında 2015-2024 arasında yüzde 30, kredi kartlarında ise yüzde 146 artış gösteriyor. Ülkedeki ATM’lerin içindeki nakit miktarı düşünüldüğünde, 2015 yılında ortalama 26 kez dolum gerektiren ATM’ler, 2024 yılında bu gerekliliği 109 kez karşılamak zorunda kalıyor.

BANKALARIN MALİYETLERİ ARTIYOR

T24’teki yazısında bu duruma değinen bilişim uzmanı Füsun Nebil, bankacılık kaynaklarından aldığı bilgiyle mevcut durumu şu şekilde aktarıyor: "Bankaların ATM’lere para yüklemek ve arızaları gidermek için oluşan lojistik ve bakım maliyetleri yüzde 30 civarında artıyor."