Geçici işte kalıcı olanlar artıyor

Gözleri kan çanağına dönmüş bir çağrı merkezi çalışanı, yarı zamanlı dersine yetişmeye çalışan bir akademisyen ya da römorkta tarlaya giden mevsimlik işçi olabilirsiniz. Yayımlanan son rapora göre ‘prekarya’ grubuna giriyorsunuz. Akademisyenler bir süredir güvencesiz işlerde çalışanları prekarya kavramı içerisinde tanımlıyor. ‘Prekarya kimdir?’ sorusuna ise çok kısaca şu yanıt veriliyor: Kronik bir şekilde geçici çalışmaya mahkum, genellikle işsizlik ile işsizlik tehdidi arasındaki muğlak alanda kaygıyla yaşayan ve zihninde kronik bir güvensizlik ve güvencesizlik yaşayan insanlardan oluşuyor. Tüm bu tanımlar, İNGEV (İnsani Gelişme Vakfı) ve Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi (IPM)’nden geldi.

GÜVENCESİZ İSTİHDAMA ÇÖZÜM ARAYIŞI

ActHuman Sosyal Kapsama İnisiyatifi’nin açıkladığı “Prekarya ve Toplumsal Güvence” raporunda yer alıyor. Raporun amacı Türkiye’de yaygınlaşan güvencesiz istihdam problemine çözümler sunmak. Dr. Sarphan Uzunoğlu tarafından yazılan ve dün bir toplantıyla açıklanan rapora göre, yaklaşık 9 milyon kişinin kayıtdışı çalıştığı tahmin edilen Türkiye’de 1 milyon kişi de geçici koruma altında çalışıyor. Raporda ayrıca statü sağlanamayan, legal durumu belli olmayan insanlar gibi gruplara 5,5 milyon işsiz genci, sosyal ve ekonomik yaşamdan atılmış kişileri, hukuki gerekçelerle (KHK’li akademisyenler gibi) çalışma hayatından ve medeni hayattan izole edilen kişiler de katıldığında, ekonomik faaliyetin sürmesine katkı sağlayan aktörler içerisinde prekarya üyelerinin yoğun bir şekilde var olduğu ifade ediliyor. Raporda “COVID-19 sonrası dönemde güvencesiz çalışma pratiklerinin artması ve göçmen karşıtlığı da dahil popülist trendlerin yükselişe geçmesi eşliğinde prekarya meselesi siyasal ve hukuki bağlamda da tehlikeli bir mesele olarak öne çıkıyor” denildi.

Bu grupta çalışanlar için raporda güvencesizliğin kronikleşmesine karşı önerilerden bir bölümü şöyle sıralandı:

1- İşçiyi koruyan, iş barışı için önemli olan yasalar titizlikle uygulanmalı

2- Vergi ve sosyal güvenliğe güven tazelenmeli. Devletin ve devlet kurumlarının hizmetlerinde adillik, erişilebilirlik ve hesap verebilirlik sağlaması gerekir.

3- Yüksek ve orta öğretim de dahil olmak üzere mesleki eğitim sağlanan her aşamada programların uzun vadeli bir stratejiye dayanacak şekilde oluşturulmalı.

4- Güvenceli çalışma için teşvik işlevli bir yöntem: Kadınlar, gençler, göçmenler gibi kırılgan grupların istihdama katılımlarının teşvik ve hibe programları ile desteklenmesi gerekir.

5- Kolay örgütlenme güvenceli çalışmaya açılan yol: Örgütlenmenin önündeki teknik ve hukuki engeller devlet tarafından kaldırılmalı. Sendikalarla üyelik bağı kurması sağlanmalı.

6- Ulusötesi şirketler göz ardı edilmemeli: Esnek ve fiziki limitlere bağlı kalmayan istihdam anlayışı bir yerde işsizliği artırırken öte tarafta geçici istihdam yaratırken güvencesizliği derinleştirdi.

7- Tekstil, mevsimlik tarım işçiliği gibi preker çalışmanın neredeyse standart haline geldiği özel sektörler öncelenerek bir iyileştirme programı uygulanmalı.

PREKARYANIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

•Pozisyonlarının geçiciliği

•İş tanımlarının değişkenliği, keyfiliği ve geçiciliği

•Piyasa standartlarının altında (çoğunlukla) ücret almaları

•Sosyal güvenlik şemasına dahil olamamaları

•Devletin görmezden gelmesi

•Örgütlenme imkânının pasifize edilmiş olması

KİMLER PREKARYA SAYILIYOR?

•Bir ofisin penceresinden sarkarak camların dış cephesini silen bir temizlik işçisi

•Gözleri kan çanağına dönmüş bir çağrı merkezi çalışanı

•Bir kahve zincirinin WiFi ağına bağlanarak iş teslim etmeye çalışan bir web tasarımcı

•Üniversitede yarı zamanlı derse yetişmek isteyen akademisyen

•Römorkla fındığa giden geçici tarım işçisi

•Otobüste gideceği adresi doğrulatmaya çalışan inşaat işçisi…

GÜVENCESİZLİK HİSSİ YAYILIYOR

İNGEV Başkanı Vural Çakır "BM araştırmasına göre her 7 kişiden 6’sı kendisini güvencesiz hissediyor. İnsanlığın önündeki temel motivasyonun kültürel dönüşüm olması gerektiğini düşünüyorum" dedi. İPM Direktörü Prof. Dr. Fuat Keyman ise ‘prekarya’ için "Bugünün Türkiyesi ve yarının Türkiyesi için en önemli gruplarından bir tanesi" dedi.