10 Maddede "Filistin-İsrail gerginliği nasıl başladı, nereye gidiyor?"

Filistin-İsrail çatışması, şiddetin çeşitli yoğunluklarda kendini gösterdiği saldırılarla yarım asrı aşkın süredir devam ediyor. Bugüne dek her iki taraftan çatışmalara bağlı yaşamını yitirenlerin sayısı on binler, yaralananlar ise yüzbinlerle ifade ediliyor. 1 milyona yakın insanın yurtlarından sürüldüğü ve bir kısmının da bugün yaşadıkları evlerden "zorla çıkarılarak" yerlerine başkalarının yerleştirildiği gerçeği ise yaşanan trajedinin ayrı bir boyutu. 

Bölge tarihinde şu ana dek yaşanan en kanlı çatışmalardan biri de 10 Mayıs'ta patlak verdi. O tarihten bu güne, "sadece dört gün içinde" İsrail tarafından düzenlenen saldırılarda yaşamını yitirenlerin sayısı "31'i çocuk, 19'u kadın olmak üzere 122'ye yükseldi", yaralı sayısı ise an itibariyle 900'e ulaştı.

Peki, ilk kıvılcım nereden çıktı, gerginlik nasıl bu noktaya ulaştı?

İsrail'in Lod kentinde Filistinlilere ait bir cenaze töreni

İFTAR SOFRALARI ENGELLENDİ

İsrail polisi, Ramazan ayının başlamasıyla birlikte, (Nisan ayının ortalarından itibaren) Kudüs'teki Şam Kapısı önünde yer alan kamuya açık oturma alanlarını barikatlarla kapattı. Bu durum, iftar sofraları kurmak isteyen Filistinliler ile İsrail polisi arasında iki hafta boyunca her gün biraz daha şiddetlenecek olan çatışmaların fitilini ateşledi.

16 YAŞINDAKİ FİLİSTİNLİ GENÇ ÖLDÜRÜLDÜ

6 Mayıs günü Sait Yusuf Muhammed Odeh adlı 16 yaşındaki Filistinli genç Nablus'ta İsrail askerleri tarafından öldürüldü. Uluslararası Çocukları Savunma Örgütü, Sait'in, vurulduğu sırada çatışmalara karışmamış olduğunu söyledi. Aynı gün Filistinli bir kadının, İsrail askerlerine bıçaklı saldırıda bulunmaya çalışırken öldürüldüğü bildirildi.

Sait Yusuf Muhammed Odeh

ŞEYH CERRAH PROTESTOLARI VE AKSA SALDIRISI

7 Mayıs, Filistin'in başkenti Doğu Kudüs'teki Şeyh Cerrah mahallesinden zorla tahliye edilmek istenen Filistinlilerin protestolarına sahne oldu. Aynı gün İsrail polisi Mescid-i Aksa'yı hedef aldı ve cami içinde namaz kılan cemaate ses bombalarıyla saldırdı. Filistinliler ise taşlar ve cam şişelerle karşılık verdi. Filistin Kızılayı olaylarda 205 Filistinlinin yaralandığını duyurdu. 

HAMAS İLE İSRAİL ARASINDA FÜZE DÜELLOSU

Müslümanlar için kutsal sayılan Kadir Gecesi'ne tekabül eden 8 Mayıs'ta da saldırılar tüm hızıyla sürdü. İsrail ordusu, Gazze'de düzenlediği hava saldırılarında Hamas'ın askeri liderlerinden bazılarını öldürdüğünü açıkladı. Filistinli gruplar intikam yeminleri etti. Hamas, aynı gece İsrail'in Aşdod kentini hedef alan 50 roket saldırısı düzenlediğini duyurdu. Gazze Sağlık Bakanlığı, Pazartesi gününden bu yana İsrail'in düzenlediği saldırılarda "14'ü çocuk 53 kişinin hayatını kaybettiğini, 300'den fazla kişinin de yaralandığını" bildirdi. BM Orta Doğu Barış Süreci Özel Koordinatörü Tor Wennesland, İsrail ve Hamas'ın "topyekün bir savaşa" ilerlediği uyarısında bulundu

"DEMİR KUBBE" DELİNDİ

8 Mayıs'ı 9 Mayıs'a bağlayan gece, İsrail'e ait Demir Kubbe Hava Savunma Sistemi'ni aşan Hamas roketlerinin, Aşkelon kentinde iki kişinin ölümüne yol açtığı açıklandı. İsrail, bu ilk roket saldırılarından ardından Gazze'de en az 150 hedefin vurulduğunu duyurdu. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Tel Aviv'i hedef alan roket saldırılarından sonra "Gazze Şeridi'ndeki militanların çok ağır bir bedel ödeyeceğini" söyledi. 9 Mayıs günü çatışmalar tüm şiddetiyle devam etti.

İsrail'de, Hamas roketlerine hedef olan bir sokak

OLAYLAR DİĞER KENTLERE SIÇRADI

10 Mayıs, Filistinli grupların Aksa Camii çevresindeki protestolarına sahne oldu. İsrail polisi, Yahudilerin bölgeye girişini yasakladı. Filistin Kızılayı, 10 Mayıs Pazartesi sabah ve öğlen saatlerinde yaşanan olaylarda "305 kişinin yaralandığını ve en az beş kişinin durumunun kritik olduğunu" duyurdu. Mescid-i Aksa ve çevresinde başlayan olaylar bu tarihten itibaren ülkenin başka kentlerine de sıçradı. Filistin'in Ramallah şehri yakınlarındaki Hayfa'da da protesto gösterisi düzenlemek isteyen Filistinlilerle İsrail polisi arasında çatışma çıktı. Filistinli Araplar İsrail güvenlik güçlerini, aşırılık yanlısı Yahudi grupların Araplara yönelik saldırıları karşısında tarafsız davranmamak, hatta söz konusu gruplara destek vermekle suçladı.

İÇ SAVAŞ UYARISI

İsrail genelinde, özellikle Arap nüfusunun yoğun olduğu kentlerde yer yer protesto gösterileri ve şiddet olayları patlak verdi. Bunların arasında en dikkat çekici olanı Tel Aviv'in 15 kilometre güneydoğusundaki 67 bin nüfuslu Lod kentiydi. Kentte Yahudiler ve Müslümanlar arasında yaşanan çatışmalarda çok sayıda dükkanın yanı sıra pek çok sivil araç ve bir adet de Sinagog tahrip oldu. 11 Mayıs'ta, İsrail polisi tarafından Müslüman ve Yahudi gruplar arasında yaşanan çatışmalarla bağlantılı olarak "ülke çapında toplam 151 kişi tutuklandı". Uzmanlar iç savaş uyarıları yapmaya başladı. 

İsrail devleti, 1966'dan bu yana ilk kez toprakları içinde yaşayan ve bugün nüfusları yüzde 20'yi biraz geçen Filistinli Araplara karşı bir tür olağanüstü hal uygulamasını devreye soktu.

Lod'ta kundaklanan sinagogtan görüntüler

SİVİL KAYIPLAR ARTIYOR

12 Mayıs'ta "Hamas tarafından Gazze'den ateşlenen 850 roket İsrail hava sahasına girmeyi başardı". İsrail semaları geceleri savaşan iki tarafın ateşlediği roketlerin kıvılcımlarıyla aydınlanırken, sokaklar birbirlerine hınçla saldıran Arap ve Yahudi grupların sert çatışmalarına sahne olmaktaydı. Hamas tarafından ateşlenen roketlerin bir kaçı İsrail topraklarındaki hedeflere isabet ederek beş İsrailliyi öldürdü. Öldürülenlerden ikisi, Lod yakınlarındaki bir kasabanın Arap sakinleri olan 52 yaşındaki Halil Awad ve 16 yaşındaki kızı Nadin idi. Hamas'a ait roketler ayrıca İsrail'in kuzeyindeki Netiv Ha’asara yerleşim birimini vurdu. Aynı gün 5 yaşındaki İsrailli İdo Avigal, Hamas'ın roket saldırısı sonucu Siderot'taki evinde yaşamını yitirdi.

12 Mayıs gecesi, başkent Tel Aviv dahil olmak üzere pek çok İsrail kentinde aşırılık yanlısı Yahudi gruplar İsrailli Araplara yönelik pek çok şiddet olayı tertipledi; ülke genelinde Araplara ait dükkanlar tahrip edilirken, sıradan Arap vatandaşlar darp edildi, araçları ateşe verildi.

Hamas, Gazze komutanı Bassem Issa'nın, İsrail hava saldırısında öldürüldüğünü doğruladı. Gazze'nin Tel al-Hawa semtinde, hamile bir kadın olan Reema Telbani (ve bebeği) hava saldırısı sonucu ölürken, Şeyh Zayed mahallesindeki yaşlı bir çift de yine hava saldırısı sonucu yıkılan evlerinin enkazında ölü bulundu. Gazze Sağlık Bakanlığı aynı gün yayınladığı açıklamada, İsrail tarafından gerçekleştirilen hava saldırılarında "17'si çocuk, 8'i kadın olmak üzere 69 kişinin yaşamlarını yitirdiğini, 390'dan fazla kişinin de yaralandığını" duyurdu.

KARA HAREKATI BAŞLIYOR...

İsrail 13 Mayıs'ta Gazze'ye kara harekatı başlatacağını duyurdu. Aynı gün çatışmalar tüm hızıyla devam etti. İsrail polisi, 10 Mayıs'ta Yahudi ve Müslümanlar arasında başlayan çatışmalarda "çoğunluğu Filistinli Araplardan oluşan toplam 232 kişinin tutuklandığını" duyurdu. İsrail Cumhurbaşkanı Reuven Rivlin, konuya ilişkin açıklamasında, "Sokaklarımızda savaş patlak verdi. Çoğunluk gördüklerine inanamıyor ve şok yaşadığı için hiçbir şey söyleyemiyor" dedi. İç savaş uyarısı yapan Rivlin, "Biz tek bir ülkenin vatandaşları ve tek bir toplumuz" diyerek birlik çağrısı yaptı.

İsrail ordusu çatışmaların başladığı tarihten itibaren Hamas tarafından İsrail'e toplam 1,369 roket atıldığını açıkladı. Hamas, İsrail'in ikinci uluslararası havalimanı Ramon'u hedef alınca ülkeye yönelik tüm uçuşlar Ben Gurion havalimanına yönlendirildi. İsrail'in en güneydeki kenti Eilat yakınlarındaki Hevel Eilot bölgesine düşen bir roket, "Hamas'ın İsrail'e fırlattığı en uzun menzilli füze" olarak kayıtlara geçti. "Lübnan Hizbullahı'nın da Güney Lübnan'dan İsrail'e bir adet roket fırlattığı" bildirildi.

İsrail'in Gazze'ye yönelik hava harekatından bir kesit

SON DURUM

İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırılarında 3 Filistinlinin daha hayatını kaybetmesiyle olayların başladığı tarihten bugüne yaşanan kayıpların sayısı 122'ye yükseldi. 13 Mayıs gecesi, uluslararası basında İsrail'in Gazze'ye yönelik kara unsurları destekli hava harekatı başlattığına yönelik haberler çıktı, sahadaki gelişmeler de bu durumu doğruluyordu. Ancak konuya ilişkin açıklama yapan İsrail ordu sözcüsü bu haberi yalanladı. Netanyahu ise operasyona ilişkin sosyal medyadan paylaştığı iletisinde, Gazze'ye yönelik operasyonun "gerekli görüldüğü sürece" devam edeceğini kaydetti. İsrail ordusu yayınladığı son açıklamada, Gazze içlerinde askeri birlik konuşlandırmadıklarını, topçu ve tank birlikleri ile hava kuvvetlerinin Gazze Şeridi'ndeki hedefleri vurduğunu açıkladı.

Filistin Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, "İsrail’in gerçekleştirdiği saldırılar sonucu hayatını kaybedenlerin sayısının 122’ye, yaralı sayısının ise 900’e yükseldiği" bildirildi.