AKP iktidarında iş cinayetleri ve çocuk işçiler raporu

CHP Genel Başkan Yardımcısı Gamze Akkuş İlgezdi, AKP’nin 2018’i ‘çocuk işçiliği ile mücadele yılı” olarak ilan etmesine karşın, Türkiye genelinde çocuk işçi kazalarında inanılmaz bir artış görüldüğünü, 119 çocuğun iş cinayetine kurban gittiğini açıkladı. İlgizde’nin hazırladığı, “AKP iktidarında iş cinayetleri” raporunda en iç acıtı bulgu ise hayatını kaybeden 23 çocuğun 14 yaşının altında olması ve çocuk işçi çalıştırmaya yönelik artış.

Adalet ve Kalkınma Partisi hükümeti, 2018’i “Çocuk İşçiliği ile Mücadele Yılı” olarak ilan etse de tablo karanlık: 2003-2017 yılları arasında iş kazası geçiren 2.038.803 kişinin yüzde 2’sini çocuk işçiler oluşturdu. Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarına göre bu süre zarfında 18 yaşından küçük 37.445 çocuk iş kazasında yaralanırken, iş kazası geçiren çocuk işçi sayısında yüzde 2747 artış yaşandı. 119 çocuk iş cinayetine kurban gitti. Ölen çocukların 3’ü 14 yaşından küçüktü. Hayatını kaybeden çocuk işçilerin 116’sı ise 15-17 yaş grubuna mensuptu. 2018 yılında basına yansıyan haberlere göre ise en az 67 çocuk, iş cinayetine kurban gitti. Hayatını kaybeden bu çocukların 23’ü 14 yaşından küçüktü. 

İŞ KAZALARI 5 KAT ARTTI

AKP iktidarları döneminde meydana gelen iş kazalarında ciddi artış yaşandı. 2003-2017 yılları arasında meydana gelen iş kazalarında 5 kat artış yaşanırken saatte 16 kişi yaralandı. 2003 yılında 76.667 kişinin yaralandığı iş kazaları, 2017 yılında yüzde 369 artışla 359.653’e ulaştı. 

İŞ CİNAYETLERİNDE PATLAMA

2003-2017 yıllarında meydana gelen iş cinayetleri sonucunda 18.558 işçi hayatını kaybetti. 2003 yılında 810 olan işçi cinayeti sayısı yüzde 102 artarak 2017 yılında 1.633’e yükseldi. Bu verilere göre geçtiğimiz 15 yılda Türkiye’de haftada 24 işçi, iş cinayetinde hayatını kaybetti.

14 YAŞINDAN KÜÇÜK 2.897 ÇOCUK

2003-2017 yılları arasında 14 yaşından küçük 2.897 çocuk iş kazası geçirdi. Bu çocuklardan 3’ü hayatını kaybetti. Verilere göre 15 yılda iş kazası geçiren 14 yaşından küçük çocuk sayısında yüzde 3367 artış yaşandı. 2003 yılında 3 çocuk iş kazası geçirirken, 2017 yılında bu sayı 37 kat artarak, 113’e yükseldi. 14 yaşından küçük çocuklar en fazla 2008 yılında iş kazası geçirdiler. SGK kayıtlarına göre bu yıl kaza geçiren 14 yaşından küçük çocuk sayısı 1.109 oldu. 

14 YAŞINDAN KÜÇÜK ÖLEN ÇOCUK SAYISINDA YÜZDE 2200 ARTIŞ

SGK verilerine göre 2003 ve 2004 yıllarında 14 yaşından küçük 502 çocuk iş kazası geçirirken, kayıtlara herhangi bir ölüm vakası geçmedi. Buna karşın 2005 yılında meydana gelen 230 iş kazasında 1 çocuk hayatını kaybetti. 2018 yılına gelindiğinde ise basına yansıyan haberlere göre 14 yaşından küçük 23 çocuk hayatını kaybetti. Buna göre hayatını kaybeden 14 yaşından küçük çocuk sayısında yüzde 2200 artış yaşandı.

15-17 YAŞ GRUBUNDA KARA TABLO

2003-2017 yılları arasında 15-17 yaş grubuna mensup 34.548 çocuk/genç işçi, iş kazası geçirdi. 133 çocuk iş kazası nedeniyle sürekli iş göremez hale geldi. Meslek hastalığına yakalanan çocuk sayısı ise 35 olarak kayıtlara geçti. 

GÜNDE 6 ÇOCUK İŞ KAZASINDA YARALANDI

2003 yılında 220 çocuk/genç işçinin yaralandığı ülkemizde, 2017 yılına gelindiğinde iş kazası geçirerek yaralanan çocuk/genç işçi sayısı 6.235’e yükseldi. 15-17 yaş grubunda kaza geçirerek yaralanan çocuk/genç işçi sayısındaki artış yüzde 2734 oldu. Veriler geçtiğimiz 15 sene boyunca Türkiye’de 15-17 yaş grubuna mensup 6 çocuk işçinin her gün iş kazasında yaralandığını ortaya çıkardı.

116 ÇOCUK/GENÇ İŞÇİ HAYATINI KAYBETTİ

AKP Hükümetleri döneminde meydana gelen iş kazalarında çocuk işçilerin payına da ölüm düştü. SGK verilerine göre 2003-2017 yılları arasında yaşanan iş cinayetlerinde 116 çocuk/genç işçi hayatını kaybetti. 2018 yılında ise en az 44 çocuk/genç işçi, iş cinayetinde öldü. Bu sayı 2003 yılında yalnızca 1’di. 2003-2018 yılları arasında ölen çocuk/genç işçi sayısındaki artış ise yüzde 4300 olarak kayıtlara geçti.

DEĞERLENDİRME

Çocuk işçiliği; içinde sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik değişkenleri barındıran son derece yakıcı bir sorundur. Bugün ülkemizde 15 yaş ve üzerindeki işgücü 32 milyonun üzerindedir. İstihdam edilen kişi sayısı ise 27 milyon 355 bin olarak kayıtlara geçmiştir. Bununla birlikte “Genç nüfus” olarak değerlendirdiğimiz 15-24 yaş grubundaki işsizlik ise yüzde 26,1’e ulaşmıştır.

Türkiye’de Şubat 2019 verilerine göre 15 yaş üstü istihdam edilen nüfus incelendiğinde yüzde 33,5’inin yani 9 milyon 160 bininin kayıt dışı çalıştırıldığı görülmektedir. Veriler kayıt dışı işçiliğin Şubat 2018’e göre yüzde 1 oranında yükseldiğini ve artma eğiliminde olduğunu göstermektedir.

Öte taraftan 15-24 yaş grubundaki genç nüfus 11.686.000’dir. Bu nüfusun 5 milyon 57 bini işgücüne dahil olmuş, 3 milyon 738 bini ise istihdam edilmiştir.

İstihdam edilen 5-24 yaş grubu nüfusun yüzde 40’ı ise 15-19 yaş grubundadır. Başka bir ifadeyle 15-19 yaş grubunda istihdam edilen emekçi sayısı 1 milyon 494 bindir.

Ne var ki, 15-19 yaş grubunda istihdam edilen 1 milyon 494 bin kişiden 950 bini kayıt dışı çalıştırılmaktadır. Başka bir ifadeyle 15-19 yaş grubunun yüzde 64’ü kayıt dışı olarak çalıştırılmaktadır. Kayıt dışı istihdam edilen bu nüfusun yüzde 27’sini kadınlar, yüzde 63’ünü ise erkek işçiler oluşturmaktadır.

Dikkat edilmesi gereken bir diğer önemli husus ise 15-24 yaş grubu içerisinde kayıt dışı çalıştırılan yükseköğretim mezunlarının giderek artmasıdır.

2014 verilene göre 15-24 yaş grubunda kayıt dışı çalıştırılan nüfus sayısı 1 milyon 825 bindir. Kayıt dışı çalıştırılan yükseköğretim mezunu nüfus ise 73 bindir. Öte taraftan 2018’e gelindiğinde 15-24 yaş grubunda kayıt dışı çalıştırılan kişi sayısının 1 milyon 759 bine gerilediği görülmektedir. 2018 itibariyle ülkemizde 15-24 yaş grubunda kayıt dışı çalıştırılan nüfusun yüzde 5’i yani 95 bini yükseköğretim mezunudur.

Buna göre ülkemizde 2014-2018 yılları arasında kayıt dışı çalıştırılan 15-24 yaş grubu nüfusta yüzde 4’lük bir azalma yaşanırken, kayıt dışı çalıştırılan yükseköğretim nüfusunda ise yüzde 30’luk artış meydana gelmiştir.

Dolayısıyla genç nüfus arasındaki istikrarlı biçimde artan kayıt dışı çalışma, çocuk ve genç emeğinin ucuz iş gücü olarak görülmesine, emek sömürüsünün ve iş cinayetlerinin yaygınlaşmasına zemin hazırlamaktadır. Veriler çocuk işçiliğine bağlı olarak iş kazaları ve cinayetlerinin her geçen gün arttığını göstermektedir.

İşletmeler, çocuk/genç işçiliğini ucuz iş gücü olarak gördüğü için, karlarını artırırken, firma menfaatleri gözetilerek çalıştırılan çocuk/genç işçiler emek sömürüsüne maruz bırakılmaktadır. Bu bağlamda çocuk/genç işgücü sorunu giderek daha yakıcı bir hale gelmektedir.