AVM’lerde modern kölelik

CHP Parti Meclisi (PM) üyesi ve Ankara Milletvekili Tekin Bingöl, Alışveriş Merkezlerinde (AVM) yaşanan emek sömürüsüne ilişkin rapor hazırladı. AVM’lerde çalışan sayısının yaklaşık 500 bin olduğunun belirtildiği raporda, “12 saat çalışan AVM emekçileri, başta 1 Mayıs olmak üzere, dini bayramlar ve resmi tatil günlerinden de yararlanamıyor. AVM emekçilerinin yarısından fazlası sürekli mesaiye kalıyor. AVM çalışanlarının yüzde 54.4’ü hiç tatil yapmadı. Tuvalet ve yemek molaları bile problem teşkil ediyor. AVM çalışanlarının, gün içindeki mola hakları ise 1 saat 15 dakika ile kısıtlı. Mola harici oturmak bile yasak” tespitlerine yer verildi.
CHP’li Tekin Bingöl, AVM çalışanlarının sorunlarına ilişkin rapor hazırladı. Bingöl’ün raporundan dikkat çekenler şöyle:

500 bin kişi AVM’de çalışıyor: 10 yıl önce Türkiye’de 43 AVM mevcutken, bugün bu sayı 396’ya yükselmiştir. Bu alışveriş merkezlerinin 114’ü İstanbul, 38’i Ankara, 24’ü İzmir, 17’si Antalya, 15’i Bursa, 11’i Kocaeli, 11’i Muğla, 6’sı Gaziantep, 6’sı Denizli, 4’ü Adana, ve 150’si diğer illerdedir. Türkiye’de ayda 2.5 milyon kişi AVM’lere gitmektedir. Bu AVM’lerde çalışanların sayısı ise yaklaşık 500 bin kişidir.

Yarıdan fazlası genç: Çalışanların yaşları 25’in altında olanların oranı yüzde 56.4; 35 yaş üstündekilerin oranı ise yalnızca yüzde 6.2’dir. Türkiye’de genç işsizliğin her geçen gün artması, gençleri kötü koşullarda çalışmaya mahkûm ediyor.

Günün yarısı AVM’de geçiyor: AVM çalışanlarının en önemli sorunu çalışma saatleri. Sabah saat 10.00’da işbaşı yapan AVM çalışanları, en erken akşam saat 10.00’da işten çıkıyor. Herkesin memnuniyeti için günde 12 saat çalışan AVM emekçileri, başta 1 Mayıs olmak üzere, dini bayramlar ve resmi tatil günlerinden de yararlanamıyor. AVM emekçilerinin yarısından fazlası sürekli mesaiye kalıyor.

Gün ışığı yok: Uzun çalışma saatleri AVM çalışanlarının sosyal hayatlarını olumsuz yönde etkiliyor. İş ve yaşam dengesi altüst olan emekçilerin iş hayatı ve yaşamları sürekli çatışıyor. Hafta sonları ya da bayram ve resmi tatillerde izin kullanamadıkları için aile ve arkadaşları ile görüşmeleri “yok” denecek kadar azdır. AVM çalışanlarının yüzde 54.4’ü hiç tatil yapmamış. Sosyal hayatları kısıtlandığı için arkadaş çevreleri de evrilmekte ve sadece mağaza ya da AVM arkadaşları ile görüşebiliyorlar. Bütün gün kapalı bir bina içerisinde oldukları için dışarıdan soyutlanıyorlar. Mevsimlerden, yağmurdan, kardan ve gün ışığından mahrum şekilde çalışıyorlar.

Denetim bitmiyor, oturmak bile yasak: Ücret ve çalışma saatleri konusunda problemler yaşayan AVM emekçilerinin çalışma saatleri içerisindeki koşulları da insan onurunu zedeleyecek şekilde. Tuvalet ve yemek molaları bile problem teşkil ediyor. Denetimin hiç bitmediği AVM’lerde çalışanlar kamerayla ya da amirleri tarafından sürekli izleniyor. Günün yarısını işyerinde geçiren AVM çalışanlarının, gün içindeki mola hakları ise 1 saat 15 dakika ile kısıtlı. Mola harici oturmak bile yasaktır. AVM emekçilerinin hem yaptıkları iş hem de müşterilere karşı tavırları sürekli denetleniyor. Sürekli takip edilme ve izlenme hali, yanlış yapma korkusu ile birleşmekte ve özellikle ruhsal tahribata sebep oluyor.

Hastalık artıyor: Uzun çalışma saatlerine ek olarak çalışma koşullarının da kötülüğü nedeniyle AVM emekçileri ciddi kalıcı hastalıklara maruz kalıyor. Müşteri olsun olmasın sürekli ayakta duran ve oturmaları bile yasak olan AVM emekçilerinde kas ve iskelet sistemi rahatsızlıkları yaygın. Varis, bel fıtığı, ayak rahatsızlıklarının yanı sıra iş kaynaklı stres ve ruhsal problemler de artıyor. Güneş ışığı görmemekten kaynaklanan D Vitamini eksikliği, elektrikli eşyalar nedeniyle sürekli radyasyona maruz kalma ve yoğun ses ile ışık altında çalışma hali sağlık sorunlarını tetiklemektedir. AVM emekçilerinin sosyal hayattan kopuk olma halleri ise depresyon, kaygı bozukluğu, duygu dalgalanmaları ve öfke kontrol problemlerine neden olmaktadır.

NE YAPILMALI?

-Çalışma koşulları düzenlenmeli ve bu iş bir meslek olarak tanımlanmalı.
- Çalışma saatleri ve izinler acilen düzeltilmeli, pazar günleri tatil olmalı.
-Dinlenme alanları olmalı.
-İnsani ihtiyaçlar rahatça karşılanmalı.
-AVM çalışanları için kişisel alanlar yaratılmalı.
-Çalışanların çocukları için etkinlik alanları yapılmalı.
- Çalışma Bakanlığı’nın denetimleri artmalı.
- Sendikal örgütlenme müdahale olmaksızın sağlanmalı.
- Çalışanlar için dini bayramların ilk günü tatil olmalı.