AYM'den uyarı: Demokrasi özgürlükler rejimidir

Anayasa Mahkemesi (AYM), Kamulaştırma Yasası’na 2016 yılında eklenen bir hükmü iptal etti. Hüküm, İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak Bazı İşlemler Hakkında Yasa’ya göre değer tespitini düzenliyordu. Ayrıca bu hüküm ile idarelerin mal, hak ve alacaklarına ‘haciz yasağı’ getiriliyordu. Yani yurttaş haklı olsa bile, idarelerin mal, hak ve alacakları haczedilemiyordu. Bakırköy 7. İcra Hukuk Mahkemesi, ‘anayasaya aykırılık’ iddiasıyla AYM’ye başvurdu. AYM’den dikkat çeken bir karar geldi. Kararda, düzenleme ile 7 Eylül 2016 tarihinden önce başlatılan icra takiplerinde idarenin mal, hak ve alacakları haczedilemeyeceği gibi, kesinleşmiş icra takipleri nedeniyle de 7 Eylül 2016 tarihinden önce konulmuş olan hacizlerin de kaldırılmasının söz konusu olacağına dikkat çekildi.

Demokrasi tanımı

‘Haciz yasağı’ ile mülkiyet hakkına müdahale edildiğine işaret eden AYM, dikkat çeken şu değerlendirmeyi yaptı: “Çağdaş demokrasiler, temel hak ve özgürlüklerin en geniş ölçüde sağlanıp, güvence altına alındığı rejimlerdir. Temel hak ve özgürlüklerin kullanılmasını önemli ölçüde güçleştiren, hakkı kullanılamaz hale getiren veya ortadan kaldıran sınırlamalar hakkın özüne dokunur. Temel hak ve özgürlükler, istisnai olarak ve ancak özüne dokunmamak koşuluyla demokratik toplum düzeninin gerekleri için zorunlu olduğu ölçüde ve ancak kanunla sınırlandırılabilir. Demokratik bir toplumda temel hak ve özgürlüklere getirilen sınırlamanın bu sınırlamayla güdülen amacın gerektirdiğinden fazla olması düşünülemez. Demokratik hukuk devletinde güdülen amaç ne olursa olsun kısıtlamaların bu rejimlere özgü olmayan yöntemlerle yapılmaması ve belli bir özgürlüğün kullanılmasını önemli ölçüde zorlaştıracak ya da ortadan kaldıracak düzeye vardırılmaması gerekir.”

‘Kararlar uygulanmalı’

AYM, mahkeme kararlarının uygulanmasının, yargılamayı tamamlayan ve yargılamanın sonuç doğurmasını sağlayan bir unsur olduğuna dikkat çekti. Kararın uygulanmaması halinde yargılamanın bir anlamı kalmayacağına işaret eden AYM, “Mahkeme kararlarını taraflardan birinin aleyhine sonuç doğuracak şekilde uygulanamaz hale getiren düzenlemelerin bulunması veya mahkeme kararlarının icrasının herhangi bir şekilde engellenmesi, adil yargılanma hakkı kapsamındaki güvenceleri anlamsız kılabilir. Mahkeme kararlarının bağlayıcılığını ve gecikmeksizin uygulanmasını sağlayacak etkili tedbirlerin alınması hukuk devleti ilkesinin ve adil yargılanma hakkının gereklerindendir” vurgusu yaptı.

‘Güveni zedeler’

AYM, düzenlemenin idare lehine, alacaklı aleyhine bir durum yarattığı gibi alacaklıların icra takibinin başlatılması aşamasında var olmayan bir kurala tabi tutulduklarına da dikkat çekti. Mülkiyet ve adil yargılanma haklarının ölçüsüz biçimde sınırlandırılmasına neden olan kuralın, devlete olan güven duygusunu zedelediğini kaydeden AYM, hukuki güvenlik ilkesinin ihlal edildiğini belirtti. Getirilen kuralı anayasaya aykırı bulan AYM, düzenlemeyi iptal etti.