Bor, Türkiye'de yeni yatırımlarla büyüyor

Sanayide kullanılan ve ''çağın madeni'', ''stratejik maden'', ''sanayinin tuzu'' diye nitelenen borun dünyadaki rezervinin yaklaşık yüzde 70'i Türkiye'de, bunun yüzde 70'i ise Emet ve Hisarcık ilçelerinde bulunuyor. Bölgede bor madeni bulunduğuna ilişkin ilk tespitler, 1956'da Maden Tetkik Arama (MTA) Genel Müdürlüğünde görevli Alman Jeolog Dr. Gawlik tarafından Emet ilçe merkezinin 4 kilometre kuzeyindeki Espey mevkisi ve 12 kilometre güneyindeki Hisarcık ilçesinde gerçekleştirildi.

MTA Genel Müdürlüğü, Emet'teki bor sahalarını 1958'de Etibank'a tahsis etti ve Espey'de yer alan sahaların bir bölümü özel şirketlerce, diğer kısmı Etibank tarafından bir süre işletildi. 1979'da Espey yakınında bulunan Killik mevkisinde bulunan sahalar kamulaştırılarak, Emet Bor İşletmesine devredildi. Bölgedeki tüm maden ocakları 1990'da açık işletmeye dönüştürülerek, Emet Bor İşletmesi tarafından bor üretimine devam edildi. Emet ve Hisarcık'ta yapılan tespitlere göre, mevcut bor rezervinin şimdiki üretim kapasitesiyle en az 1000 yıl yeteceği öngörülüyor.
 

Fabrika her yıl üretim kapasitesinin üzerine çıkıyor

Emet'te üretilen borun ülke ekonomisine daha fazla katkı sağlaması amacıyla son yıllarda önemli çalışmalar yürütülüyor. Bor madeninden elde edilen borik asit, 8 yıl öncesine kadar Balıkesir'in Bandırma ilçesinde, Eti Maden İşletmelerinin tesislerinde üretiliyordu. Bu tesisin ekonomik ömrünü tamamlamasından sonra Emet'te 1998'de inşaatına başlanan borik asit fabrikası, 2002'de tamamlandı.

Açılışı 2003'ün şubat ayında Başbakan Erdoğan tarafından yapılan fabrika için yaklaşık 120 milyon dolar harcandı. Halen 160 kişinin çalıştığı bu fabrika, 100 bin ton olan kapasitesinin üzerine çıkarak 2003'te 110 bin ton, 2008'de ise 122 bin ton borik asit üretti.
 

Yurt içi ve yurt dışından borik aside yoğun talep

Yurt içi ve yurt dışından gelen taleplere cevap veremeyen fabrikanın genişletilmesi için çalışma yapan Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü, yıllık 100 ton borik asit üretim kapasitesine sahip ikinci ünitenin inşasına 2009'da başladı. Yaklaşık 50 milyon dolar harcanan ikinci ünitenin inşası geçen ay tamamlandı ve deneme üretimi yapıldı. İstihdam edilecek 150 işçinin alımı yapılarak eğitim verildiği ünite, 10 Mayısta Kütahya il merkezinde düzenlenecek törenle telekonferans yöntemiyle Başbakan Erdoğan tarafından açılacak.

Açılış töreni sırasında Emet'te bulunacak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız'ın, sülfürik asit fabrikası kurulması ve borlu çimento üretimi gibi diğer yatırım planlarını açıklaması bekleniyor. Borik Asit Fabrikası, kullandığı elektriği üretmesiyle de ayrı bir özelliğe sahip bulunuyor. Kuruluşunun ilk yıllarında LPG ile çalışan, daha sonra doğalgaz kullanılmaya başlanan fabrikada üretilen buhardan sağlanan elektrik enerjisi fabrikanın ihtiyacını karşılıyor, elde edilen enerjinin fazlası ise piyasaya satılıyor. Hizmete alınacak ikinci ünite de ihtiyacı olan elektriği kendisi üretecek.

Hızla artan borik asit taleplerinde ikinci ünitenin de yeterli gelmeyeceğini belirleyen Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü, üçüncü üniteyi de inşa ederek 3 yıl sonra yıllık borik asit üretim kapasitesini 500 bin tona çıkarmayı hedefliyor.
 

Gelecekte petrolün yerini alabilir

Bor mineralleri ve bileşikleri doğrudan kullanılamıyor, ancak sanayinin birçok dalında katkı maddesi olarak değerlendiriliyor. Cam elyaf, optik ve teknik cam endüstrisi, sır ve emaye üretimi, boya ve diğer bazı kimyasalların yapımı, seramik, gübre, fotoğrafçılık, ilaç, deri, demir-çelik, kozmetik, sabun ve deterjan sanayisi, enerji sektörü ve nükleer uygulamalarda kullanılan bordan son yıllarda uzay araçlarının üzerlerinin kaplanması, ısı yalıtımı, pil, yanmaz kumaş, çelik yelek, askeri tank zırhları imalatında ve araç yakıtı olarak yararlanılıyor.

ABD'deki petrol kaynaklarının azalmasından sonra araç yakıtı olarak kullanılabileceğinin belirlenmesi borun stratejik önemini artırırken, bazı bilim insanları gelecekte borun petrolün yerini alabileceğini öngörüyor. Türkiye'nin ihraç kalemlerinden biri olan bor, ABD, Japonya, Çin, Rusya, Avrupa Birliği (AB) ve Afrika ülkelerine gönderiliyor.