Çocuklar da felsefe yapar

 Boğaziçi Üniversitesi Felsefe Bölümü mezunu Dr. Özge Özdemir, 9-12 yaş arası çocuklarla “Çocuklar için Felsefe” atölyeleri yürütüyor. Özdemir’in bu atölyelerdeki tartışmalardan yola çıkarak kaleme aldığı dört kitaplık “Çocuklar için Felsefe” serisinin ilk iki kitabı, Redhouse Kidz tarafından yayımlandı. Çocukların sanıldığının aksine felsefeden sıkılmadığını, 5-6 yaştan itibaren çocuklarla felsefe yapılabileceğini söyleyen Dr. Özdemir, çocuklara felsefeyi sevdirmenin yollarını anlattı:

Momus hep eleştirir

Çocuklar için felsefe ne demek? Atölye çalışmalarında neler yapıyorsunuz?
“Çocuklar için Felsefe” bir öğretim yöntemi. Çocuklar bir hikâye etrafında ortaya çıkan soruları birlikte tartışıyor, fikirlerini söylüyor, farklı fikirleri dinliyorlar. Örneğin, “En İyisini Yapmak Mümkün mü?” adlı kitapta mitolojiden bir hikâyeyle başlıyoruz. Momus her şeyi eleştiren bir tanrı. “Neden böyle davranıyor sizce” diye soruyor İpek Hanım ve çocuklar tartışmaya başlıyor. İpek Hanım burada bir kolaylaştırıcı, yani cevap vermekle değil, yeni kapılar açan sorular sormakla yükümlü. “Çünkü kıskanç!” diyor çocuklardan biri ve ardından kıskançlık, haset, öykünme, rekabet, iyi eleştiri, kötü eleştiri gibi bir dolu kavram açığa çıkıyor. Başlangıçta az da olsa bilgimiz olan bu kavramları aslında hiç sorgulamamış olduğumuzu görüyoruz. Sorgulayınca kavramlar inceliyor, düşünme gelişiyor. Nihai cevapla değil ama daha derin ve doğrudan bir kavrayışla ayrılıyoruz sınıftan. Her oturumda sorgulanan soru ya da kavrama dair bir şeyler öğreniyoruz tabii, ama bu ikincil kazanım. Aslında birincil hedef, her hafta düzenli olarak yapılan soruşturan topluluk çalışmasıyla, çocukları eleştirel ve yaratıcı düşünmeye alıştırmak. Ya da zaten sahip oldukları bu özelliği kaybetmemelerini, daha da geliştirmelerini sağlamak.

Çocuk merak duyar

Çocuklar felsefeyi seviyor mu?
Çocuklarla birlikte yapılan tüm işlerde, yetişkin sahici bir merak duyuyorsa, çocuk zaten merak duyuyor. Yeni düşüncelere ilgiyle, tam bir mevcudiyetle orada olduğunuzda çocuklar felsefe yapmayı çok seviyorlar. Hatta yavaş ve sakin giden bir etkinlikte sıkılırlar mı diye düşünürken, süre bitmesine rağmen ayrılmadıkları oluyor.

Felsefenin çocuklara yararları nedir?
Felsefe yapmak, öncelikle eleştirel ve yaratıcı düşünmenin gelişimini destekliyor. Bir konu hakkında bir hipotez öne sürmek, bunu destekleyen gerekçeler sunmak, çıkarımlar yapmak, örnekler karşı-örnekler bulmak, ilk düşüncemizi yeniden düzenlemek ya da değiştirmek, tüm bunlar eleştirel düşünme dediğimiz becerinin adımları. Buna bu kadar doğrudan etki eden başka yöntemler ve çalışmalar da vardır elbette. Ama “Çocuklar için Felsefe” yönteminin bu konuda başarısı birçok araştırma raporuyla ispatlanmış durumda. Bunun yanında, bir topluluk çalışması yapılıyor. Amacın tartışmayı kazanmak değil tartışılan soruyu daha iyi kavramak olduğu, kendi fikirlerimizi cesurca dile getirebildiğimiz ve farklı fikirleri saygıyla dinleyebildiğimiz bir çalışma.

Felsefe eğitimi kaç yaşında başlamalı?
Anasınıfından itibaren başlayabilir. Yani 5-6 yaş çocuklardan başlayarak ileri yaşlara kadar her çocukla uygulanabilir. Benim en çok çalıştığım ve verimli bulduğum yaş grubu, ilkokul öğrencisi çocuklar.

Tartışmak gerek

Çocukları felsefeye nasıl teşvik edebiliriz? Okullara, öğretmenlere düşen görevler neler?
Bu yöntemin kazanımlarına ilişkin farkındalığı olan okullar, öğretmenlerinin eğitim alması yönünde karar alıyor, çünkü çocuklara öğretmenler aracılığıyla ulaşabiliyoruz. Felsefi düşünme ve merak uyandıran sorular sorma becerisi öncelikle öğretmenlerde gelişmeli ki, çocukları felsefi soruşturmaya çekebilelim. Çocuklara yönelik yazılmış felsefe kitaplarını okumakla iş bitmiyor maalesef. Oradaki soruları bulmak, tartışmak gerekiyor.

Aileler bu konuda evde neler yapabilir?
Bazı çocuk kitaplarının felsefi içeriği oluyor. Ya da tamamen çocuklar için yazılmış felsefe kitapları var. Bu kitapları okuduktan sonra tartışabilirler. Yine cevap verme ve öğretme kaygısını bir kenara bırakıp, merakla sorular sorabilirler.