Depremi önceden telefondan haber almak mümkün mü?

Deprem, Türkiye’nin bir gerçeği. 17 Ağustos depreminden beri akıllarda şu soru var: Büyük bir depremi öncesinden bilebilir miyiz? Uzmanlar, bunun mümkün olmadığını söylüyor. Ancak Kaliforniya’dan küçük bir umut ışığı yandı. Tarih boyunca depremlerden mustarip Kaliforniya eyaletinde yaşayan insanlar, yer sarsılmaya başlamadan önce cep telefonlarına acil durum uyarısı alabiliyor.

Ancak en fazla 20 saniye kadar önce. Bu gelişme, sadece Kaliforniya’da yaşayan milyonlarca insan için değil, dünya genelinde deprem korkusu yaşayan her ülke için çok önemli. 20 saniye, tabii ki şehri ve hatta evi terk etmeniz için yeterli bir süre değil ama evin içinde önceden belirlenen yerlerde toplanma/saklanma ve bundan da önemlisi yerel yönetimlerin acil eylem planlarını devreye sokarak ulaşım hatları, doğalgaz ve elektrikleri kesmesi için iyi bir süre sayılabilir.

BÜYÜK BİR ADIM

Türkiye’de yaşayanlar için 1999 Marmara depremi neyse o bölgede yaşayan insanlar için de 17 Ekim 1989’da yaşanan Loma Prieta depremi de öyle bir felaket: 30 yıl önce gerçekleşen ve 6.9 büyüklüğündeki 15 saniyelik deprem, 63 kişinin ölmesine ve binlerce yaralanmaya neden olmuştu.

Yaşanan maddi hasar nedeniyle binlerce insan bölgeyi terk etmiş, 12 bin kişi evsiz kalmıştı. Felaketin 30. yıldönümünde yapılan açıklamada, ülkenin ilk eyalet çapında deprem erken uyarı sisteminin halka açılmaya hazır olduğu belirtilmişti. Kaliforniya Valisi Gavin Newsom’ın yaptığı açıklamada, “kayıpları önlemeye yönelik büyük bir adım” attıklarını belirterek söz konusu uyarının 10 saniye ile 20 saniye önceden verileceği ifade edilmişti.

Uygulama o günden bu yana yaklaşık 4 bin kullanıcı tarafından indirildi. MyShake adı verilen uyarı aplikasyonu, Amber Alerts isimli erken uyarı sistemiyle aynı tekniği kullanıyor: Kablosuz alarm sistemi, bildirimleri otomatik olarak cep telefonlarına iletiyor.

Kaliforniya Üniversitesi Berkeley’deki sismologlar tarafından geliştirilen MyShake aplikasyonu, en düşük 4.5 büyüklüğünde bir deprem tespit edildiğinde uygulamayı indirmiş olan Kaliforniyalı vatandaşlara uyarı gönderecek şekilde tasarlandı.

Bu sistemin diğer benzer uygulamalardan daha hızlı olduğu da kanıtlandı. Ancak kablosuz acil durum uyarıları, panik yaratmamak amacıyla 5 veya daha büyük bir deprem olması durumunda gönderiliyor.

KISA AMA ETKİLİ SÜRE

İnsanlar, depremin merkez üssüne yakınlıklarına bağlı olarak sallantı başlamadan önce, deprem sırasında veya başladıktan sonra uyarılar alabilecek. Yine de yetkililer, uyarıların insanlara, hayatlarını kurtarmaları için saklanma/örtünme sağlamak için yeterli zamanı vereceğini umuyor.

Uyarıların ayrıca, doktorların ameliyatları askıya almaları, operatörlerin ulaşım sistemlerini yavaşlatmaları veya durdurmaları ve kamu hizmeti tesislerinin gaz ve elektrik hatlarını kapatmaları için zaman tanıyacağı vurgulandı.

Newsom, “20 saniye, San Francisco’daki Bay Area toplu taşıma sistemini (BART) kapattığımızdan veya yavaşladığımızdan, bir asansörü yavaşlattığımızdan veya kapattığımızdan emin olmamız için azımsanacak bir süre değil” ifadelerini kullandı.

MEKSİKA’DA 75 SANİYE ÖNCE

Erken uyarı sistemleri, Meksika ve Japonya gibi ülkelerde hayat kurtarıcı roller üstlendi. 7.2 büyüklüğünde bir deprem, Meksika’nın güney bölgesini Şubat 2018’de vurduğunda SkyNet uygulaması, bölgede yaşayan insanların cep telefonlarına, bazı durumlarda sallanma başlamadan 75 saniye öncesine kadar bildirimler göndermişti.

Kaliforniya’da yetkililer, uyarıların hızını ve güvenilirliğini artırmaya devam ediyor. DeGroot, “Uyarının gönderilme hızını artırmanın, hedeflerine mesaj atmanın ve ayrıca binlerce insandan milyonlarca insana giden ölçeklenebilirliği test etmenin yollarını öğrenmek istiyoruz” dedi.

DEPREM DEĞİL BİLİMSİZLİK

MyShake telefon uygulaması, Kaliforniya genelinde 5 üzerinde bir deprem yaşanmadan 20 saniye kadar önce uyarı gönderebiliyor. Veriler, West Coast’un yukarısında ve aşağısında yer sensörleri bulunan ABD Jeolojik Etütleri ağından alınıyor. Umuyoruz ki aynı teknoloji ülkemize de gelir ve can kayıpları ile yaralanmaların önüne geçilir. Yine de olası depremlere karşı daha hazırlıklı olmamız gerektiğini de unutmamalı. Çünkü deprem değil, bilimsizlik öldürüyor.