Dünya Çocuk Hakları Günü... Mahpus çocuklara işkence de ‘serbest’

Çocuk hapishanelerindeki hak ihlali iddialarına yönelik hazırlanan rapora göre, Türkiye’de tutuklu ve hükümlü çocukların seslerini duymak ve duyurmak, haklarını koruyabilecek önlemleri almak ve hak ihlalleri sonrasında onarıcı adalet süreçlerini işletmek konusunda engeller çok. Birçok çocuk, avukatlar tarafından ziyaret edilmediğini söylüyor. Hak ihlalleriyle ilgili soruşturmaların neredeyse tümü cezasızlıkla sonuçlanıyor. Çıplak arama, istem dışı sevk, işkence, hücre cezası, akran şiddeti gibi çok sayıda zorlukla mücade eden çocuklar, hapishane görevlileri tarafından kötü muameleye maruz bırakılacakları endişesiyle şikâyet başvurusu yapmıyor.

Kötü muamele cezasız

Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği (CİSST) ve Türkiye Hapishane Çalışmaları Merkezi’nin, “Çocuk Hapishanelerindeki Hak İhlali İddiaları, Bilgi ve Denetim Mekanizmaları ve Akıbetleri Raporu” açıklandı. 109 sayfalık raporda, Kasım 2015 - Haziran 2017 tarihleri arasında 133 çocuğun şikâyetine erişilebildiği belirtiliyor. Çocuk hak ihlallerine ilişkin 15 hapishanede şikâyet olduğu gözlemlenmiş. En çok şikâyetin yansıdığı kurum, 2012 yılında açılan Sincan Çocuk Hapishanesi. Rapora göre, 2010- 2015 yılları arasında çocuk tutuklu ve hükümlülerin şikâyeti üzerine işkence ve kötü muamele iddiasıyla, personeller hakkında 64 soruşturma açıldı. 484 personelle ilgili adli işlem başlatıldı. Yalnızca 1 kişi hapis cezası aldı. Cezaevlerinde şikâyette bulunan 203 çocuktan 111’i işkence ve kötü muamele mağduru olduğunu belirtiyor. İşkence ve kötü muamele iddialarında, en çok hapishane görevlilerinin uyguladığı fiziksel şiddet ve çıplak arama iddiaları dikkat çekiyor. Bu iddialardan bazılarının doğruluğu belgelenmiş durumda.

Ekmek içinde fare

Sincan Çocuk Hapishanesi’nden 12 Aralık 2015’te kayıtlara geçen şikâyete göre, çocuklar yemeklerden memnun değil. Cezaevi yönetimi ile yapılan görüşmelerde, çocuklara “Biz de aynı yemeği yiyoruz, Bakanlık ile halledin” cevabı verildi.

17 yaşındaki M.K., “Ben arkadaşlara ekmek dağıtacaktım, fareyi ilk ben gördüm, canlıydı, ekmeğin içinde oynuyordu. Fındık faresiydi. Sonra fareyi öldürdük, atmadık, müdür gelsin görsün istedik. Ama müdür gelmeyince attık. O akşam ekmek yemedik, yenisini de istemedik, iştahımız kaçmıştı. Bazıları yemek yemiş olabilir” dedi.. 17 yaşındaki M.Ş., Sincan Çocuk Hapishanesi’nde hapishane görevlileri tarafından şiddet gördüğünü iddia etti, 2017 Mart ayında Maltepe Çocuk Hapishanesi’nde intihar girişiminde bulundu.

OHAL yansımaları

Sincan’da tutulan M.B., 31 Ekim 2016’da, kendisinin ve arkadaşlarının telefonla görüşme haklarının KHK gerekçesiyle sınırlandığını ifade etti. Cezaevinden gelen yanıtta, M.B.’nin silahlı terör örgütüne üye olma suçundan tutuklu bulunması sebebiyle, uygulamanın KHK bağlamında ceza infaz kurumu kurallarına uygun olduğu belirtildi. Ö.U. isimli çocuk mahpus, kendisine yollanan Kürtçe kitapların “Tercüman olmadığı için denetimi yapılamadığı gerekçesi ve kendisinin tercüman parasını vermesi talebiyle” verilmediğini ifade etti. M.K. isimli çocuk mahpus, Sincan’a sevk edilmeden önce tutulduğu Şanlıurfa E Tipi Hapishanesi’nde 27 gün hücrede tutulduğunu ifade etti. Hücre cezasıyla ilgili yapılan başvurular yanıtlanmadı.

Yangının tek ‘suçlusu’ o

Adana E Tipi Hapishanesi’nde tutulan Ferhat Kaya, Muhammet Erdoğan ve Mehmet Altunhan 18 Ocak 2017’de kendi koğuşlarında yangın çıkartmaları sonucunda hayatlarını kaybetti. 5 kamu görevlisi, 6 çocuk yaralandı. Uzun süre gizli yürütülen soruşturmada, yangına dair kamu görevlilerinin ihmalinin olmadığı yönünde karar verildi. R.K. isimli tutuklu çocuk, yaşananlardan sorumlu tutuldu. R.K.’nin davası sürüyor. Yangında ölen Ferhat Kaya’nın annesi ifadesinde “Ölmeden bir hafta önce konuştum. Sürekli dayak yediğini anlattı. Yumruğunu sıktı. Ağlayarak dedi ki ‘Gece gündüz dayak yemenin ne demek olduğunu bilir misin? Beni burdan kurtarın’ dedi. BİMER’e şikâyet etmeye çalıştık yapamadık“ dedi.

İşkenceye takipsizlik

Gaziantep E Tipi Hapishanesi’nde 23 Haziran 2016’da D.K., Ö.A., F.S. ve diğer 6 çocuğun hapishane görevlileri tarafından işkence ve kötü muameleye maruz kaldığı ve çıplak aramaya maruz bırakıldıkları iddia edildi. Gaziantep Cumhuriyet Başsavcılığı, kovuşturmaya yer olmadığına karar verdi. İtiraz ise mahkemece reddedildi. Adana E Tipi Hapishanesi’nde 7 çocuğa karşı infaz ve koruma memurlarının işkence ve kötü muamele uyguladıkları ve çocukların çıplak aramaya maruz kaldıkları iddia edildi. Adana Adli Tıp Şube Müdürlüğü tarafından hazırlanan Adli Tıp raporlarında şiddet doğrulandı ancak soruşturma açılan 4 hapishane görevlisi hakkında takipsizlik kararı verildi.

2800’ü hapiste

Türkiye’de 7 Nisan 2017 tarihli verilere göre 12-18 yaş aralığında 1778’i tutuklu, 1022’si hükümlü olmak üzere toplam 2800 çocuk mahpus bulunuyor. Bu veri, son on yıldaki en yüksek sayıyı ifade ediyor. Ankara, İstanbul, İzmir, Hatay, Kayseri, Tarsus, Diyarbakır olmak üzere 7 kapalı çocuk tutukevi, Ankara, Denizli, İstanbul, Elazığ olmak üzere 4 çocuk eğitimevi var. 2019 yılı sonunda Çorlu Kapalı Çocuk Tutukevi’nin de açılması planlanıyor. 11 çocuk hapishanesinde, 15 Ağustos 2017 tarihi itibarıyla1.403 çocuk mahpus varken, kalan 1400’e yakın çocuk mahpus ise yetişkinlerin hapishanelerinde tutuluyor. Kız çocuklarının tutulduğu yer yalnızca Denizli Eğitimevi. Burada kapasite dolduğunda, yetişkin kadınların tutulduğu hapishanelerin koğuşlarına konuluyorlar. 29 farklı kadın cezaevinde, 96 kız çocuğu var.

8 yılda 18 ölüm

Türkiye hapishanelerinde 2009 yılından Mart 2017 tarihine kadar 18 çocuk yaşamını yitirdi. Son iki yılda ölen çocukların sayısı ise 6. Ölen çocukların 10’u tutukluydu. Ölümlerin 9’unun sebebi intihar olarak kayıtlara geçti. Trabzon E Tipi Kapalı Cezaevi’nde intihar eden 14 yaşındaki Emirhan’ın dosyası Anayasa Mahkemesi’nde. CİSST’in 7 Haziran 2016’da yaptığı başvuruya verilen yanıtta Adıyaman E Tipi Hapishanesi’nde intihar girişiminde bulunan H.T. isimli kişinin 18 yaşından küçük olduğu anlaşıldı. Adıyaman Cumhuriyet Başsavcılığı’nın başlattığı soruşturma, “H.T.’yi intihara azmettiren, teşvik eden veya bu konuda kendisine yardımda bulunan kimsenin olmadığı, olayın tamamıyla mağdurun kusurlu iradesi neticesinde meydana geldiği, başkasına atfedilebilecek kusur bulunmadığı, ortada suç ve suçlu olmadığı” gerekçeleriyle takipsizlik kararıyla kapatıldı. Şırnak T Tipi’nde koğuşta çıkan yangında Muhammet Erdoğan (17), Ferhat Kaya (17) ve Mehmet Altunhan (18) isimli çocukların ölümüyle ilgili soruşturmadaki gizlilik kararı sürüyor.