En yüksek bütçe harcaması Tunceli'ye

"Solun kalesi" olarak bilinen illerde seçmen tercihi son yıllarda giderek sağ partilere kayarken, bu konumunu koruyan ve halen AKP'nin milletvekili çıkaramadığı tek il olan Tunceli, geçen yıl kişi başına yapılan bütçe harcaması tutarına göre sıralamada 81 il içinde birinci sırada yer aldı.

Maliye Bakanlığı verilerinden yapılan belirlemelere göre, geçen yılın tümünde 225 milyar 967.5 milyon TL olarak gerçekleşen merkezi yönetim bütçe harcamalarının 140 milyar 525.7 milyon TL'sini "merkez"den yapılan ödemeler, 85 milyar 441.8 milyon TL'sini ise illere yapılar harcama oluşturdu.

Geçen yıl aldığı toplam 310.9 milyon TL'lik bütçe harcaması ile 81 il içinde 63'üncü sırada yer alan Tunceli'nin nüfusa oranla harcama tutarında ise birinci sırada yer aldığı belirlendi. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi'ne göre İl'in 2008 yılında 86 bin 449 olan nüfusu ve anılan yıl yapılan 310 milyon 935 bin TL'lik bütçe harcaması dikkate alındığında, devletin geçen yıl her bir Tuncelili'ye ortalama 3 bin 597 lira harcadığı belirlendi. Bu da iller bazında en yüksek kişi başına bütçe harcaması tutarını oluşturdu.

Devlet, Tunceli'den geçen yıl toplam 36.1 milyon TL tutarında da bütçe geliri elde etti. Buna göre bir Tuncelili'nin yarattığı ortalama bütçe geliri 2008'de 418 TL olarak gerçekleşti. Bundan arındırıldığında, devletin bir Tuncelili yurttaş için yaptığı "net" harcamanın 3 bin 179 lira olduğu belirlendi. Kişi başına düşen net bütçe harcamasında da Tunceli tüm iller arasında birinci sırada yer aldı.

Kişi başına net bütçe harcaması tutarında Tunceli'yi 2 bin 518 lirayla yine yoksul illerden Hakkari, bin 543 lirayla Erzurum, bin 473 lirayla Şırnak, bin 454 lirayla Elazığ, bin 428 lirayla Van, bin 413 lirayla Bingöl, bin 341 lirayla Erzincan, bin 269 lirayla Siirt ve bin 239 lirayla Bayburt izledi.


Vergi pastası küçük, ödenme oranı yüksek

Türkiye'nin en yoksul illeri arasında yer alan Tunceli'nin geçen yıl yarattığı bütçe geliri toplamda yüzde 0.02'lik bir paya sahip. İl'in bütçe toplam bütçe harcamalarından aldığı pay da yüzde 0.14'le yine düşük düzeyde. Ancak Tunceli'nin yarattığı bütçe gelirinin, aldığı bütçe harcamasının neredeyse onda biri düzeyinde olması, bütçeden aldığı kişi başına net harcama tutarını yüksek çıkarıyor.

Toplam pastada çok küçük bir paya sahip olsa da Tunceli'nin vergisine en sadık iller arasında yer aldığı dikkati çekiyor. Uzun yıllardır vergide tahakkuk/tahsilat oranı en yüksek iller arasında yer alan Tunceli, 2008'de de 4'üncü oldu. Geçen yıl vergi tahsilatının tahakkuka oranında Kocaeli yüzde 95.75'le birinci olurken, bu ili yüzde 91.57 oranıyla İstanbul, yüzde 91.44'le İzmir ve yüzde 89.53'le Tunceli izledi.

 

Sadece 15 il bütçeye aldığından fazla verdi

Geçen yıl Başta İstanbul olmak üzere 15 il aldığı bütçe harcamasının üzerinde bütçeye gelir yaratırken, 66 ilin sağladığı gelir ise bütçeden aldığı harcama tutarının altında kaldı. Türkiye'nin en büyük nüfus ve ekonomik kapasiteye sahip ili olan İstanbul geçen yılın tümünde 208 milyar 898 milyon lira olan merkezi yönetim bütçe gelirlerinin 77 milyar 235 milyar lirayla tek başına yüzde 37'sini sağladı.

İstanbul'un 225 milyar 967 milyon liralık toplam bütçe harcamalarından aldığı pay ise 9 milyar 43 milyon lirayla yüzde 4 düzeyinde gerçekleşti. Böylece İstanbul, bütçeye 68 milyar 192 milyon lira net katkı sağladı. 25 milyar 466 milyon lirayla bütçe gelirlerinin yüzde 12.2'sini yaratan, bütçe harcamalarından ise 1 milyar 825 milyon lirayla yüzde 0.8 pay alan Kocaeli 23 milyar 641 milyon lirayla bütçeye en fazla net katkı yapan ikinci il oldu. Net katkı tutarında bu illeri 14 milyar 113 milyon lirayla İzmir, 10 milyar 401 milyon lirayla Ankara, 2 milyar 66 milyon lirayla Bursa, bir milyar 991 milyon lirayla Mersin, bir milyar 31 milyon lirayla Tekirdağ izledi. Aldığı bütçe harcamasından daha fazla bütçeye gelir yaratarak pozitif katkı sağlayan diğer illerin de Antalya, Hatay, Zonguldak, Muğla, Kırklareli, Kırıkkale, Karabük ve Yalova olduğu belirlendi.

Böylece 15 ilin yarattığı toplam bütçe geliri 163 milyar 129 milyon lirayla toplam gelirlerin yüzde 78.1'ini, bu illere yapılan toplam harcama ise 39 milyar 103 milyonla toplam harcamaların yüzde 17.3'ünü oluşturdu. Sağladığı gelirle aldığı bütçe harcaması netleştirildiğinde 15 ilin bütçeye toplamda 124 milyar 25 milyon lira net katkı sağladığı belirlendi.

Diğer 66 al il ise toplam 21 milyar 363 milyon lirayla toplam bütçe gelirinin yüzde 10.2'sini yaratırken, bütçe harcamalarından 46 milyar 338 milyon lirayla yüzde 20.5 pay aldı. 66 ilin net bazda 24 milyar 976 milyon lira tutarında bütçe açığı yarattığı belirlendi.

Geçen yıl merkezi yönetim bütçe gelirlerinin 24 milyar 407 milyon lirayla yüzde 11.7'si merkezden tahsil edilirken, önemli bölümü faiz ödemesi olmak üzere harcamaların da 140 milyar 526 milyon lirayla yüzde 62.2'si merkezden yapıldı. Merkezden yapılan tahsilat ve harcamalarda 116 milyar 119 milyon liralık bütçe açığı ortaya çıktı.