Holokost ve Yunanistan Yahudileri

Başbakan Miçotakis ise “Yahudilerin, özellikle de Holokost’ta hayatını kaybetmiş olan Yunan Yahudileri’nin anısı önünde saygıyla eğiliyoruz” ifadesini kullandı. Çoğunluğunu Sefaradların oluşturduğu Yunanistan Yahudilerinin sayısı bugün 5500 civarında. Sefaradların atalarının bir bölümü, 1492’de İspanya’da dönemin Katolik hükümdarları Kastilyalı İsabel ile Aragonlu Ferdinand’ın dinlerini değiştirmeyi reddeden bütün Müslüman ve Yahudileri İspanya’yı terk etmeye zorlamasının ardından, Selanik, İzmir ve İstanbul’un da aralarında bulunduğu Osmanlı kentlerine göç etmişti.

Tarih profesörü Mark Mazower, “Selanik: Hayaletler Şehri” adlı kitabında, Evliya Çelebi’nin Selanik’e 1667-1668’de yaptığı geziler sırasındaki gözlemlerine atıfta bulunarak Yahudiler’in o dönemde şehrin artık ayrılmaz bir parçası olduğunu anlatıyor. “Gerçekten de şehirde Hıristiyanlardan önce Yahudiler vardı” yorumunu yapıyor. Yunanistan’da Yahudilerin varlığına ilişkin ilk arkeolojik bulguların, Attika bölgesinde bulunan ve İ.Ö. 300-250 yıllarından kalma bir yazıt olduğu belirtilen Yunan Yahudi Müzesi belgelerinde de, Selanik’teki Yahudilerin, 16. ve 17. yüzyılda dünyadaki en büyük Yahudi topluluklarından biri olduğu aktarılıyor. Yine aynı müzenin verilerine göre, Yunanistan’daki Yahudilerin sayısı 20. yüzyılda 100 bine kadar ulaşmış. Adları, İbranice’de “İspanya” anlamına gelen “Sefarad” kelimesinden türetilmiş olan topluluğun yanı sıra Yunanistan’da Romanyot diye bilinen, Sefarad ve Aşkenazlardan ayrı olan, Bizans mirası küçük bir Yahudi topluluğu daha var. Yunanistan’da yaşayan en eski Yahudiler olan Romanyotlar, yüzyıllar boyu Yunanca konuşagelmiş ve yazı dili olarak da İbranice harflerle Yunanca kullanmışlar. Bunlardan geriye kalan ve toplam sayısı 100’ü geçmeyen Romanyot nüfusunun çoğunluğu Yanya’da yaşıyor.

GENÇLER YURTDIŞINA GİDİYOR

Atina’daki Akropol’ün yakınlarında, kozmopolit ve turistik semtlerden biri olan Thissio’da Sefarad ve Romanyot Musevi cemaatlerinin her ikisinin de ayrı birer sinagogu var. İkinci Dünya Savaşı’nda Yunanistan’ın Nazi Almanyası tarafından işgalinin ardından çoğunluğunun toplama kamplarında yok edilmesinden bu yana sayıları hemen hemen tükenen Yunanistan Yahudilerinin 2500-2700 kadarı Atina’da yaşıyor. Selanik’tekilerin sayısı ise yaklaşık 1300 civarında. Larissa’da 340 Yahudi bulunuyor, nüfusun geri kalanı Korfu Adası, Yanya, Trikala, Rodos gibi yerlere dağılmış durumda. Son birkaç yılda ekonomik kriz nedeniyle Yunanistan’da iş bulma ümitlerini yitirip yurt dışına göç eden gençlerin de sayısının artmasıyla varlığı giderek tükenen Yahudi Yunanları kültürel miraslarını ve dinlerini korumaya ve sonraki kuşaklara aktarmaya çabalıyorlar. Yunan Yahudi Müzesi’nin etkinliklerinde okullardaki kültürlerarası programlara ağırlık veriliyor. Örneğin okul çocuklarına yönelik bir programda yağ kandilinin Hıristiyanlar, Müslümanlar ve Museviler tarafından evlerde nasıl kullanıldığı, büyükanne ve büyükbabalarından dinledikleri hikâyelerle aktarılıyor. Böylece çocuklar bu dinler arasındaki ortak bağlara ilişkin bir fikir edinmiş oluyorlar. Müzede ayrıca çeşitli sergiler de düzenleniyor. 

[email protected]