İskoçya'da bağımsızlık için ikinci kez referandum yapılacak mı?

İskoçya'da 2014 yılında yapılan bağımsızlık referandumunda bölge halkı Birleşik Krallık'ta kalınması yönünde oy kullanmıştı. Yapılan son kamuoyu yoklamaları ise Brexit ve Covid salgını sonrası bağımsızlığa desteğin arttığını gösteriyor.

İngiltere Başbakanı Boris Johnson'un Perşembe günü İskoçya'ya yapacağı ziyareti de büyük ölçüde bu eğilimlere yanıt niteliğinde görülüyor.

İskoçya'da ikinci bağımsızlık referandumu tartışmalarıyla ilgili merak edilen soruları yanıtladık.

İskoçya'nın bağımsızlığı tartışması nedir?

Basit bir şekilde ifade etmek gerekirse İskoçya'nın Birleşik Krallık'ın parçası olarak mı kalmasının mı yoksa bağımsız bir ülke olmasının mı bölge açısından daha iyi olacağı tartışılıyor.

Şu anda Kuzey İrlanda, Galler ve İngiltere ile birlikte Birleşik Krallık içinde yer alan İskoçya kendi parlamentosu, hukuk ve eğitim sistemi ve kilisesi ile geniş bir özerkliğe sahip. Ama dış politika, savunma ve bir kısım kamu gelirleri bakımından Birleşik Krallık'ın parçası.

İskoçya'da zaten bağımsızlık konusunda bir referandum yapmadı mı?

Evet. İskoçya'daki seçmenler 2014 yılının Eylül ayında yapılan bağımsızlık referandumunda yüzde 55 oyla Birleşik Krallık'ta kalmaktan yana oy kullandılar.

O sırada Birleşik Krallık henüz Avrupa Birliği'nden (AB) ayrılma kararı almamıştı.

Referandum neden yeniden gündeme geldi?

Aslında bağımsızlık tartışması 2014 referandumundan sonra hiç bir zaman tam olarak kapanmadı.

İskoçya Özerk Yönetimi Başbakanı Nicola Sturgeon 2016 yılında Birleşik Krallık'ın AB'den ayrılması sürecini başlatan Brexit referandumunun sonucu belli olduğundan bu yana, koşulların değiştiğini söyleyerek ikinci bir bağımsızlık referandumu yapılmasında ısrar ediyor.

2016'da yapılan Brexit referandumunda ülke genelinde seçmen ortalama yüzde 52 ile AB'den ayrılma yönünde oy kullanırken, İskoçya'da halkın yüzde 62'si AB'de kalınmasını istemişti.

Bağımsızlık yanlısı politikacılar bu nedenle İskoçya'nın Birleşik Krallık'a bağlı kalmak yerine kendi kaderini kendi ellerine alması gerektiğini savunuyorlar.

Bağımsız bir İskoçya'nın gelecekte AB'ye de üye olabileceği de dile getiriliyor.

İskoçya'da iktidardaki İskoç Ulusal Partisi (SNP), İskoçya Parlamentosu'nda İskoç Yeşiller Partisi ile birlikte bağımsızlıktan yana bir çoğunluğa sahip ve Brexit referandumunda bölgeden alınan sonuçların, ikinci bir bağımsızlık referandumu konusunda meşru zemin oluşturduğunda ısrarlı.

Şu ana kadar bunun yapılamamasının sebebi Birleşik Krallık hükümetinin böyle bir referandumun anayasal sonuç yaratabilmesi ve meşru olabilmesi için gerekliliği her iki tarafça da kabul edilen resmi izni vermemesi.

Fakat üst üste yapılan kamuoyu yoklamaları İskoçya halkının eğiliminin bağımsızlıktan yana değiştiğini göstermeye başlayınca birlikçiler telaşlanmaya başladı çünkü Mayıs ayında İskoçya Parlamentosu seçimleri yapılacak ve SNP bu seçimi yine kazanacak gibi görünüyor.

Yeniden referandum yapılabilir mi?

Başbakan ve Muhafazakar Parti lideri Boris Johnson, İskoçya'nın bağımsızlığına karşı çıkıyor. Bu konuda yeni bir referandum yapılmasını da istemiyor.

2014 referandumunun, o sırada SNP yetkililerinin ifadesiyle "bir kuşağın bir kez eline geçebilecek bir fırsat" olduğunu söylüyorlar. Başbakan Johnson bunu yaklaşık 40 yıl ikinci bir referandum yapılmaması gerektiği şeklinde yorumluyor.

Birlikten yana olanlar, Sturgeon ve hükümetinin bağımsızlık konusunu deşmek yerine Covid salgınıyla yaşanan krize, sağlık ve eğitim hizmetlerinin nasıl geliştirilebileceğine odaklanması gerektiğini de söylüyor.

Ayrılığa karşı çıkanların bir başka tezi de bağımsızlık gerçekleşse bile İskoçya'nın AB'ye katılımının o kadar kolay olmayacağı ve olsa bile ekonomik olarak yüz yıllardır iç içe geçmiş İskoçya ve İngiltere arasında, gümrük ve kontrolleriyle bir sınır oluşması anlamına geleceği ve bunun yıkıcı olacağı yönünde.

SNP'yi bütün bu sorulara ve para biriminin ne olabileceği gibi hayati ikilemlere net yanıt verememekle de suçluyorlar.

SNP ve Sturgeon'un planı ne?

SNP içinde, ikinci bir referandum yapılmasını sağlamak için birlikçiler karşısında izlenecek strateji üzerinde ayrılıklar var.

Nicola Sturgeon, Mayıs ayında bölge parlamentosu için yapılacak seçimden zaferle çıkarlarsa Birleşik Krallık hükümetinin referandum konusundaki direncinin zayıflayacağını düşünüyor.

Fakat partisinin bazı milletvekilleri ve tabandaki bazı bağımsızlık yanlısı kesimler bundan pek emin değiller ve Sturgeon ve SNP liderliğinin yaklaşımının fazla temkinli olduğunu söylüyorlar.

Belki de bu itirazları yatıştırmak için SNP geçen hafta 11 maddelik bir "referandum yol haritası" yayınladı ve bir "bağımsızlık görev gücü" oluşturduğunu açıkladı.

Yol haritasında SNP hükümetinin, Mayıs ayında İskoçya Parlamentosu'nda çoğunluğu elde ederse, Covid salgını sona erer ermez, yeni bir bağımsızlık referandumu yapılması konusunda yasa teklifi vereceği kaydediliyor.

Partinin bu plana Birleşik Krallık hükümetinden gelecek her türlü yasal itiraza şiddetle karşı duracağı kaydediliyor ama aynı zamanda referandumun, ancak yasal görülürse yapılacağı da not ediliyor.

İskoçlar bağımsızlıktan yana oy kullanır mı?

Geçen yıla kadar kamuoyu araştırmaları, kararsızlar hesaba katılmadığında İskoçların az bir farkla Birleşik Krallık'ta kalmaktan yana olduğuna işaret ediyordu ama son bir yıl içinde yapılan 20 ayrı araştırma, artık çoğunluğun bağımsızlığı desteklediğini gösteriyor.

Seçim uzmanı Profesör Sir John Curtice geçen yazdan bu yana bağımsızlığa verilen desteğin yoklamalarda istikrarlı olarak yüzde 54 civarında olduğunu ve bu düzeyde kaldığını söylüyor.

Curtice ayrıca İskoçya halkının önemli bir bölümünün İskoçya lideri Sturgeon'un Covid krizini Başbakan Boris Johnson'dan daha iyi idare ettiği görüşünde olduğunu da kaydediyor ve bir kısım seçmenin fikrinin değişmesinde bunun da rol oynamış olabileceğine işaret ediyor.

Mayıs ayında yapılacak seçimler konusunda yapılan yoklamalar ise şu anda İskoç Ulusal Partisi SNP'nin, bölge parlamentosunda çoğunluğu alacağı yönünde sonuçlar veriyor. Bu da Curtice'e göre ülkenin ikinci bir bağımsızlık referandumu konusunda İskoçya ile Birleşik Krallık hükümetleri arasında zorlu bir çatışmaya tanık olunacağının işareti.