Koronavirüs nedir?: Covid-19 belirtileri neler, Türkiye'de vaka var mı?

Çin'in Vuhan kentinde ortaya çıkan ve Covid-19 adı verilen hastalığa yol açan koronavirüs (corona virüsü), Antarktika hariç tüm kıtalara ve 100'den fazla ülkeye yayılırken, 8 Mart Pazar itibarıyla virüs görülenlerin sayısı dünya çapında 109 bini aştı.

Birleşmiş Milletler'e bağlı Dünya Sağlık Örgütü 109 bin 405 kişide virüs koronavirüs görüldüğünü, virüs nedeniyle ölenlerin sayısının 3689 olduğunu duyurdu.

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, koronavirüs için alınan tedbirler kapsamında, yurt dışından son 14 gün içinde Türkiye'ye dönenlerin, ilk 14 günlerini evlerinde geçirmeleri gerektiğini söyledi.

Fahrettin Koca, Pazar akşamı Twitter hesabından yaptığı açıklamada, "Sorumluluk büyük, tedbirler çok basit. Lütfen uyalım" dedi.

Hastalığın yayılışı bir çok ülkede dezenfektan ve maske sıkıntısına, yiyecek stoklarına yönelmeye yol açarken, Almanya'nın Koblenz kentinde 1400 doktor ve sağlık görevlisinin katıldığı Koronavirüs Konferansı'nda, hastalıkla ilgili kaygıların histeriye dönüşmeye başladığı uyarısı yapıldı.

Konferansa başkanlık eden doktor Jörg Brokmann "Tıbbi bir durumla değil siyasi bir durumla karşı karşıyayız" diye konuştu.

Hastalıkla ilgili en son gelişmeler

• İngiltere'de 6 Mayıs itibariyle 47 yeni vaka belirlenmesiyle toplam vakaların sayısı 163'e fırladı. Bu, aynı zamanda hastalığın yayılma hızındaki en büyük artış oldu. Şu ana kadar 20 bini aşkın kişinin Koronavirüs testinden geçtiği İngiltere'de son hastalananlar arasında Londra'daki Heathrow Havalaalanı'nın bagaj bölümünde çalışan iki görevli de var.
• Çin'den sonra hastalıktan en çok etkilenen ülkeler olan İtalya ve İran'da okulların, spor faaliyetlerinin iptaliyle hayat felce uğrarken, İran'da yetkililer kentler arasında seyahati engellemek için gerekirse "zor kullanılabileceğini" açıkladılar. Her iki ülkede de hastalığın yayılma hızında artış var.
• Çin'de ise hastalığın ilk görüldüğü Vuhan eyaleti ve ülke genelinde Koronavirüs'ün yayılışının etkili bir şekilde kontrol altına alındığı anlaşılıyor. Çok az yeni vaka var.
• 1 kişinin hastalıktan öldüğü ABD'nin California eyaletinde olağanüstü hâl ilan edildi. California'da lüks bir yolcu gemisindeki 3500 kişi, Koronavirüs şüphesiyle onlarca yolcu üzerinde yapılan tahliller nedeniyle mahsur kalmış durumda.
• Türkiye'de yetkililer şu ana kadar yapılan Koronavirüs testlerinde henüz hiç kimsenin pozitif çıkmadığını söylüyor. Sağlık Bakanı vatandaşları gerekmedikçe yurt dışı seyahatten kaçınmalarını tavsiye etti.
• Havayolu şirketlerinin bu yıl tahminen 113 milyar dolar gelir kaybına uğrayacağı açıklandı. Bu miktar iki hafta önce yapılan kayıp tahminlerinin üç misli.

İtalya'da bir gündeki en hızlı artış

Avrupa'da hastalığın en yaygın olarak görüldüğü ülke İtalya'da hayatını kaybedenlerin sayısı son 24 saatte 48 artarak 197'ye ulaştı. Koronavirüs testinde pozitif çıkanların sayısı da 4 bin 636 oldu.

Ülkede bu hafta bütün okullar ve üniversitelerin en erken 15 Mart tarihine kadar kapatıldığı açıklanmıştı.

Başka Avrupa ülkelerinde görülen vakaların bir çoğunun da kaynağını oluşturduğu anlaşılan İtalya'da hükümet ayrıca sinema ve tiyatroları da kapattı ve vatandaşlara "el sıkışmayın, kucaklaşmayın, insanlarla fiziksel temastan kaçının" tavsiyesinde bulundu.

İtalyan dinadamları da hafta boyunca ülkenin kuzeyinde salgından etkilenen bölgelerdeki kiliselerde ayin yapılmayacağını açıkladılar.

Futbolda da A Serisi maçlarının seyircisiz yapılmasına karar verildi.

İran'da seyahat yasağı ve zor kullanma tehdidi

İtalya'dan sonra İran'da Sağlık Bakanlığı sözcüsü kentler arasında seyahati engellemek için gerekirse zor kullanılacağını söyledi.

Yetkili "zor kullanma" derken ne kasdettiğine açıklık getirmedi. Fakat yetkililerin, okulların 21 Mart'a kadar kapatılması nedeniyle ailelerin tatile çıkmasından endişe ettikleri ve buna engel olmaya çalıştıkları anlaşılıyor.

Bu tarih İran'da kabul edilen Celali takvimine göre yıl sonuna denk geliyor ve alınan karar tatillerle birlikte okulların Nisan başına kadar kapalı olması anlamına geliyor.

Televizyondan yayınlanan bir basın toplantısında konuşan İran Sağlık Bakanlığı sözcüsü şu ana kadar ülkede çıkan vaka sayısını 6 Mart itibariyle 4747 olarak verdi.

Bu İran'da düne göre 1234 yeni vaka daha saptanması anlamına geliyor. İran'da Koronavirüs yüzünden hayatını kaybedenlerin sayısı da yine 6 Mart itibariyle 17 artışla 124'e çıktı.

İran'da hastalığın en etkili olduğu bölgeler başkent Tahran ile güneyde Şiiler için kutsal olan Kum kenti ve çevresi. Ama hastalık 31 İran vilayetinden 30'unda görüldü.

California'da olağanüstü hal

ABD'nin California eyaletinde, ilk kez bir kişinin koronavirüs nedeniyle hayatını kaybetmesinin ardından eyalette olağanüstü hâl ilan edildi.

ABD'de hastalıktan ölenlerin sayısı da bu son ölümle 11'e yükseldi.

Yetkililer, Sacramento kenti yakınlarındaki bir hastanade ölen 71 yaşındaki hastanın başka sağlık sorunları olduğunu ve bir yolcu gemisinde bulunduğunu söylediler.

California'da hayatını kaybeden hastanın, virüsü San Fransisco'dan Meksika'ya giden bir yolcu gemisinde kaptığına inanılıyor.

ABD'de şu ana dek 16 eyalette, 150 Covid-19 vakası bildirildi.

California'ya yanaşan bir lüks yolcu gemisinde onlarca kişide Koronavirüsten kuşkulanılması üzerine yolculara tahliller yapılmaya başlandı ve 3500 yolcu gemide mahsur kaldı.

Çin'de son durum

Vakaların ve ölümlerin büyük kısmı şu ana kadar Çin'de olmakla birlikte, Çin'de hastalığın yayılışının büyük ölçüde kontrol altına alındığı ve yeni vakaların çok düşük düzeye indiği görülüyor.

Salgının en çok etkilediği Hubei eyaletindeki Vuhan kentinde son 24 saat içinde sadece 126 yeni vaka görüldü fakat eyaletin diğer bölgelerinde hiç bir yeni vaka bildirilmedi.

Çin'de koronavirüs vaka sayısı 4 Mart itibariyle salgının çıktığı günden bu yana 80.552 bin, virüsten ölenlerin sayısı ise bir günde 30 kişi artarak 3 bin 42'ye ulaştı.

Çinli yetkililer hastalığın ilk görüldüğü ve hızla yayıldığı yer olan Çin'in Vuhan eyaletinde yeni hastalananların sayısının ay sonu itibariyle sıfıra düşmesini beklediklerini söylüyorlar.

Hastalık karşısında ilk tereddütlü tepkisinden sonra Çin hükümetinin şehirleri karantinaya alması, ulaşımın durdurulması gibi radikal önlemlerin sonuç verdiği anlaşılıyor.

Birleşmiş Milletler'e bağlı Dünya Sağlık Örgütü WHO yetkilileri, Çin'in hastalıkla mücadele yöntemlerinin bütün dünyaya örnek olması gerektiğini söyledi.

Bu arada Japonya, Çin ve Güney Kore'den gelen herkesin iki hafta karantinada kaldıktan sonra ülkeye girebileceğini açıkladı. Japonya'nın Çin ve Güney Kore vatandaşlarına vize vermeyi de askıya alması bekleniyor.

Türkiye: Hiç kimsede virüs çıkmadı

Türkiye'de Sağlık Bakanı Fahrettin Koca 4 Mart'ta yaptığı açıklamada, vatandaşlara koronavirüs tehdidi nedeniyle gerekmedikçe ülke dışına seyahat etmemelerini, gidenlerin de dönüşte kendilerini 14 gün karantinada tutmalarını tavsiye etti.

Sağlık Bakanı yine 4 Mart itibariyle ülkede test yapılan 1.363 kişiden kimsede virüs çıkmadığını da ekledi.

Bakan daha önce İran ile sınırların 23 Şubat'ta karşılıklı olarak kapatıldığını, Irak ile karayolu geçişlerinin de karşılıklı olarak durdurulduğunu açıklamıştı.

İran, Irak ve Gürcistan ile olan 8 sınır kapısında sahra hastanelerinin kurularak üst düzey önlemlerin alındığı belirtildi.

Umreden gelen 13 bin 834 vatandaşın sağlık muayenesinden geçirildiği, 9 kişide mevsimsel grip bulunduğunu, şüpheli görülen 5 kişinin testlerinin de negatif çıktığı açıklandı.

Bakan Koca, zorunlu olmadıkça yurt dışına çıkılmaması uyarısında bulundu.

Sağlık Bakanı, havaalanı ve limanlarda 24 saat sağlık personeli bulundurulduğunu söyledi.

THY Singapur uçağında koronavirüslü yolcu

Öte yandan bir yolcusunda koronavirüs saptanan Türk Hava Yolları'na ait bir yolcu uçağı Singapur'dan Türkiye'ye boş döndü.

Koronavirüslü olduğu belirlenen yolcunun Londra'dan Singapur'a transit uçuş yapan bir Fransa vatandaşı olduğu açıklanmıştı.

Singapur'da şu ana kadar 112 kişinin koronavirüsee yakalandığı ancak ölen olmadığı açıklanmıştı.

Türkiye Sağlık Bakanı Fahrettin Koca uçağın mürettebatının tedbir olarak 14 gün karantinada kalacağını açıkladı.

Geçen ay da THY ile Nijerya'nın başkenti Lagos'a giden bir yolcuda koronavirüs çıkmış bu yolcunun da İtalya üzerinden uçtuğu açıklanmıştı.

Virüse yakalananlarda hangi belirtilere rastlanıyor?

Virüse yakalananlarda önce yüksek ateş başlıyor. Ardından kuru öksürük şikayetleri gözleniyor. Bir haftanın sonunda ise nefes darlığı sorunları ortaya çıkıyor.

Çin'de bazı hastaların hastanede uzun süreli tedavi altına alınması gerekmişti.

Ancak şu an eldeki bilgiler sadece hastaneye kaldırılan ağır hastaların yaşadıklarıyla sınırlı. Virüse yakalanıp daha hafif bir şekide atlatan olup olmadığı konusunda detaylı bir bilgi henüz yok.

Koronavirüs orta derece soğuk algınlığından, ölüme varacak semptomlara yol açabiliyor.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) "uluslararası kamu sağlığı acil durumu" ilan etti.

İsviçre'nin Cenevre kentinde yapılan basın toplantısında WHO Başkanı Tedros Adhanom Ghebreyesus, küresel ölçekte acil durum ilan edilmesinin nedeninin "Çin'de değil, diğer ülkelerde yaşananlar" olduğunu söyledi ve asıl endişenin virüsün sağlık sistemleri zayıf ülkelere yayılması olduğunu belirtti.

Koronavirüs aşısı bulundu mu?

Koronavirüse karşı aşı geliştirme çalışmaları devam ediyor. Bazı aşıların hayvanlar üzerinde denenme aşamasında olduğu belirtiliyor.

İnsanlarda kullanılabilecek bir aşının en iyi ihtimalle gelecek yılın ortalarını bulması bekleniyor.

Hayvanlar üzerinde denenen aşılar olumlu sonuç verirse önümüzdeki aylarda insanlar üzerinde deneme aşamasına geçilebilir.

İnsanlarda da olumlu sonuç vermesi halinde kitlesel üretime geçilmesinin epey zaman alacağı ifade ediliyor.

Tedavisi var mı?

Şimdilik tedavilerde temel prensipler uygulanıyor. Hastanın bağışıklık sistemi virüsle mücadelesini yenene kadar vücut fonksiyonlarının işler halde tutulması, nefes desteği sağlanıyor.

Bilim insanları virüse karşı aşı geliştirme çalışmalarına da devam ediyor. Yıl sonuna kadar aşının insanlar üzerinde denenmesi planlanıyor.

Hastaneler de virüs önleyici bir takım ilaçları test ediyor.

Nasıl korunabilirsiniz?

Dünya Sağlık Örgütü virüsten korunmak için şu tavsiyelerde bulunuyor:

• Ellerinizi yıkayın - sabun veya el temizlik jelleri virüsü öldürebilir
• Öksürürken veya hapşırırken ağzınızı ve burnunuzu mendille kapatın ve sonrasında virüsün yayılmasına engel olmak için ellerinizi yıkayın
• Gözlerinize, burnunuza ve ağzınıza dokunmaktan kaçının - elleriniz virüsün değdiği bir yere dokunursa virüs vücudunuza bulaşabilir
• Öksüren, hapşıran veya ateşi yüksek kişilerden uzak durun - 1 metre uzak durmak havaya bulaşabilecek virüsten korunmanızı sağlar

İlk kez Aralık ayında görüldü

İlk kez Aralık ayında görülen ve '2019-nCoV' olarak adlandırılan virüs, Koronavirüs ya da Corona Virüsü adıyla biliniyor. Dünya Sağlık Örgütü koronavirüs kaynaklı hastalığa Covid-19 adını verdiklerini açıkladı.

Örgüt Başkanı Tedros Adhanom Ghebreyesus, 11 Şubat'ta yaptığı açıklamada, "Bu hastalığın artık bir adı var" dedi ve Covid-19'un 'korona'nın co'su, virüs'ün vi'si ve hastalık kelimesinin İngilizcesi 'disease' sözcüğünün d'sinden türetildiğini söyledi.

Virüs nedeniyle ölenlerin sayısı da 5 Mart itibariyle 3.400'e ulaşmış durumda. Vaka sayısı da 100 bini geçti.

SARS virüsü sonucu dünya çapında 800 kişi hayatını kaybetmişti.

Virüs şimdiye kadar, Çin dahil toplam 80'i aşkın ülkede görüldü, Antarktika hariç her kıtaya yayıldı.

Virüsün ortaya çıktığı Vuhan karantina altına alınmış ama virüsün yayılması önlenememişti.

Zatürre belirtilerine yol açan virüs, dünya çapında sağlık uzmanlarını alarma geçirdi.

Peki henüz bir tedavisi olmayan yeni koronavirüs tipi kısa zamanda ortada kaybolan geçici bir salgın mı yoksa çok daha tehlikeli bir hastalığın ilk işaretleri mi?

Çin'de ortaya çıkan virüsün özellikleri neler?

Hastalardan alınan örneklerin laboratuvarlarda test edilmesi sonucu Çinli yetkililer ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO), enfeksiyonun Koronavirüs (Corona Virus) olduğu sonucuna vardı.

Hastalığın, Çin'in 11 milyon nüfuslu kenti Vuhan'daki Huanan deniz ürünleri pazarından kaynaklandığı tahmin ediliyor.

Koronavirüsler, büyük bir virüs ailesinin bir alt türü. Ancak yeni virüs dahil sadece yedi tanesi insanlara bulaşabiliyor.

Dünya Sağlık Örgütü'ne göre yeni virüsün 'kuluçka dönemi', yani enfeksiyonun kapıldığı andan belirtilerin görüldüğü zamana kadar olan dönem yaklaşık 14 gün.

Ama bazı araştırmacılar bu sürenin 24 güne kadar çıkabileceğini söylüyor.

Çinli bilim insanları, bazı kişilerin belirtiler görülmeden de enfeksiyonu yaydıkları uyarısında bulunuyor.

Bir koronavirüsün yol açtığı şiddetli akut solunum yolu sendromu (SARS), Çin'de 2002 yılında salgından etkilenen 8.098 kişiden 774'ünün ölümüne yol açtı.

Doktor Josie Golding, "SARS'ın hatıraları hâlâ taze, korkunun çok büyük olmasının nedenlerinden biri bu, ancak bu tür hastalıklarla mücadele etmek için artık çok daha hazırlıklıyız" diyor.

Yeni virüsün de SARS gibi insandan insana bulaşabildiği teyit edilmiş durumda.

Ne kadar ölümcül?

Aralık ayında ortaya çıktığı sanılan virüs, şu ana kadar en az 3400 kişinin ölümüne neden oldu.

Dünya Sağlık Örgütü'nün 44 bin hastaya dayandırdığı araştırma verilere göre virüsün bulaştığı kişilerin:

• %81'i hafif atlatıyor
• %14'ü ciddi geçiriyor
• %5'i ağır hastalanıyor

Covid-19'dan ölenlerin oranı ise %1 ila %2 arasında. Hastalığın 9 yaşın altındaki çocuklarda pek görülmediği 80 yaş üzerinde ve solunum yolları hastalıkları olanlarda ise ölümcüllük oranının çok yükseldiği anlaşılıyor.

Ama bildirilen rakamların hepsi güvenilir değil.

Her yıl yaklaşık bir milyar kişi sıradan soğuk algınlığı yaşıyor ve bu hastalıktan ölenlerin sayısı 290.000 bin ila 650.000 arasında değişiyor. Grip vakalarının ciddiyeti her yıl değişiyor.

SARS salgınında ölüm oranı Koronavirüs'e göre çok daha yüksekti ve hastalığa yakalananların yüzde 9'u hayatlarını kaybetmişti.

Ancak Koronavirüs'ün bulaşmasıyla başlayan hastalık sürecinin görece uzun olduğu ve ölü sayısının ilerleyen günlerde artabileceği uyarıları da yapılıyor.

Henüz salgının boyutları da tam olarak bilinmediği için bu yeni virüsün yol açabileceği ölümlere dair bir tahmin yürütmek zorlaşıyor.

Hangi hayvandan kaynaklanıyor?

Koronavirüsler, önce hayvandan insana bulaşıyor. Ancak virüsleri kitlesel bir salgın tehdidi haline getiren, mutasyona uğrayıp insandan insana bulaşmaya başlamaları.

2019-nCoV virüsünün ilk olarak Vuhan'daki Huanan balık pazarında ortaya çıkmış olabileceği üzerinde duruluyor.

Bazı deniz canlıları Koronavirüs taşıyor olabilseler de, pazarda tavuk, yarasa, tavşan, yılan gibi başka hayvanlar da bulunuyor ve bunlardan birinin virüsün kaynağı olması çok daha mümkün görünüyor.

Virüsün kaynaklandığı belirlendiğinde, sorunla baş etmek çok daha kolay olacak.

2003 yılında 800'e yakın kişinin hayatını kaybetmesine neden olan SARS virüsünün yarasalardan yayıldığı düşünülüyordu.

İnsandan insana nasıl bulaşıyor?

Başta virüsün sadece hayvandan insana bulaşabildiği açıklanmıştı. Ancak daha sonra virüsün, insandan insana da bulaştığı anlaşıldı.

SARS, insandan insana çok kolay bulaşabiliyordu. Virüse yakalanmış bir kişinin kalabalık bir ortamda öksürmesi dahi SARS'ın yayılması için yeterli olabiliyordu.

MERS ise insandan insana daha zor bulaşan bir koronavirüstü.

Yeni virüs ise solunum yollarını etkiliyor. O nedenle öksürük ve temas yoluyla bulaşıyor olması yüksek bir ihtimal olarak görülüyor.

Çin, virüse yakalananların belirti göstermeye başlamadan hastalığı bulaştırabildiğini açıklamıştı.

Ne kadar hızlı yayılıyor?

Her geçen gün dünyanın farklı ülkelerinden binlerce yeni vaka bildiriliyor.

Ama uzmanlar, asıl rakamların bildirilenden 10 kat fazla olabileceği uyarısını yapıyor.

Çin'den gelen son açıklamalar, bu ülkede yeni vakaların sayısının düşürüldüğüne ve yeni vakaların artık diğer ülkelerde daha hızlı ortaya çıktığına işaret ediyor.

Virüs mutasyona uğrayabilir mi?

Evet virüsün mutasyon geçirmesi olasılıklar dahilinde. Ancak bunun salgın açısından ne anlama geleceğini söylemek zor.

Mutasyon sonucu insandan insana bulaşma ihtimali artabilir ya da virüse yakalananların yaşadığı semptomlar ağırlaşabilir.

Dünya Sağlık Örgütü ve diğer sağlık uzmanlarının yakından takip edeceği bir konu da ilerleyen günlerde ve haftalarda virüsün mutasyon geçirip geçirmediği olacak.

Son 10 gün içerisinde virüsün insandan insana bulaşma hızının arttığı belirtildi. Bu durumun bir mutasyon sonucu olup olmadığı ise bilinmiyor.

Salgın nasıl durdurulabilir?

Aşının geliştirilmesi ise en az bir yılı bulabilir. Eldeki tek seçenek, virüse yakalanmış kişileri tespit edip karantinaya almak.

Hastalarla temas halinde olan kişilerin izlenmesi ve sağlık durumlarının kontrol altında tutulması da uygulanan yöntemler arasında.

Salgını önlemek için seyahat sınırlamaları seçeneği de yürürlüğe konmuş durumda.

Çinli yetkililer yeni virüsün genetik kodunu hızla açığa çıkardı. Bu bilgi, virüsün nereden geldiğini, yayıldıkça ne gibi değişimlere uğradığını ve insanların korunması için ne gibi adımlar atması gerektiğini anlamaya yardımcı oldu.

San Diego'daki Inovio adlı laboratuvarda çalışan bilim insanları yeni virüse karşı aşı geliştirebilmek için yeni tür bir DNA teknolojisi kullanıyor. Şimdilik adı "INO-4800". İnsanlar üzerinde deneme planlarına yaz başında başlayacaklar.

Inovio, insanlar üzerinde yapılacak denemelerin başarılı olması durumunda daha geniş çaplı denemeler yapılabileceğini, "yıl sonuna kadar Çin'deki salgında kullanılabileceğini" söylüyor.

O zamana kadar salgının sona erip ermeyeceğini tahmin etmek imkânsız. Ama Inovio'nun zamanlaması planlar doğrultusunda ilerlerse şirket, yeni aşının bir salgın durumunda en hızlı geliştirilmiş aşı olacağını söylüyor.

Dünya genelinde tedbir alınıyor mu?

Başta Asya ülkeleri olmak üzere birçok ülke Çin'den gelen yolculara yönelik sağlık kontrollerini artırdı. Virüsün Avrupa'ya ve İran'a sıçramasıyla bu bölgelerde de önlemler artırıldı.

İran'ın komşuları, Türkiye dahil sınırları geçici olarak kapattı.

Hastalığın kuluçka döneminde virüsü taşıyan çok sayıda kişi hiçbir belirti göstermeden başka ülkelere seyahat ediyor olabilir. Bu nedenle salgının durdurulması zorlaşıyor.

Uzmanlar ne kadar endişeli?

Doktor Golding, "Şu an, daha fazla bilgi sahibi olana kadar, ne kadar endişelenmemiz gerektiğini söylemek zor" diyor.

"Kaynağını öğrenene kadar, bizde huzursuzluk yaratacak."

Profesör Ball, "İnsanlara ilk kez bulaşan herhangi bir virüs bizde endişe yaratmalı, çünkü bu virüsün ilk engeli aştığı anlamına geliyor" diyor:

"Bir insan hücresine bulaştığında ve çoğalmaya başladığında, daha kolay yaygınlaşacak ve daha tehlikeli bir hale gelecek mutasyona uğrayabilir."

"Virüse bu fırsatı vermek istemezsiniz."