Kredilere kriz darbesi

Geçen yıl boyunca artış gösteren işletmelere verilen kredi talebinde Ocak-Mart döneminde ilk kez düşüş yaşandı. İşletmelere verilen kredilere olan talep incelendiğinde bankaların yüzde 7'sine göre talebin genel olarak azaldığı görüldü. Bireysel kredilerde ise taşıt kredileri ile diğer bireysel kredilerde talep azalışındaki ivme oldukça yavaşlarken, talepte beklentilerin altında bir düşme gözlendi.

Merkez Bankası Ocak-Mart Dönemi Banka Kredileri Eğilim Anketi sonuçlarına göre, işletmelere verilen kredilere uygulanan standartları sıkılaştırma yönündeki eğilimin güçlenerek sürdüğü ve tüm kredi türlerinde standartların beklentilerin oldukça üzerinde bir oranda sıkılaştırıldığı görüldü. Bankaların Nisan-Haziran 2009 dönemine ilişkin beklentileri de başta uzun vadeli krediler olmak üzere, yine tüm kredi türlerinde standartların sıkılaştırılacağı, ancak sıkılaştırma oranlarında bir gevşeme gözleneceği yönünde oldu.


Bankalar kar marjlarını daha az artırdı

İşletmelere verilen kredilerin koşul ve kurallarını 2008 yılı boyunca sıkılaştırmaya devam eden bankaların bu eğilimi 2009 yılının ilk çeyreğinde de sürdü. Ancak bankaların koşul ve kuralları, özellikle vade koşullarını geçen döneme göre daha az sıkılaştırdıkları, krediler üzerindeki kar marjını da önceki dönemlere göre daha az artırdıkları görüldü. 2008 yılının üçüncü çeyreğinde yavaşlamakla beraber tüm yıl boyunca artış gösteren işletmelere verilen kredi talebinde Ocak-Mart döneminde ilk kez düşüş yaşandı. Genel talepteki düşüşün asıl kaynağı uzun vadeli kredilere yönelik talepteki azalış olduğu belirlendi. Diğer kredi türlerinde ise talep artışı gözlenmiş ve özellikle geçen dönemde düşmüş olan KOBİ'lere verilen kredilerde bu dönem beklentilerin çok üzerinde bir artış gerçekleşti. İşletmeler bu dönemde en fazla borcun yeniden yapılandırılmasına bağlı olarak ortaya çıkan finansman ihtiyacı nedeniyle kredi talebinde bulunduğu gözlendi.


Konut kredilerindeki sıkılaştırma oranı beklentilerin altında kaldı

Bireysel Kredilere uygulanan standartlar açısından; 2008 yılı son döneminde önemli oranlarda artmış olan sıkılaştırmanın, azalarak da olsa bu dönemde de tüm bireysel kredilerde devam ettiği görüldü. Bu dönemde standartlarındaki sıkılaştırma oranı beklentilerin altında kalan tek kredi türü konut kredileri olurken, bankalarca gelecek dönem için de yine en az konut kredileri standartlarının sıkılaştırılması beklendiği belirlendi. Taşıt kredilerinde sıkılaştırma yönündeki baskı geçen döneme göre hafiflerken, genel ekonomik faaliyetlere ilişkin beklentilerin sıkılaştırıcı etkisi yarı yarıya azaldı.


Konut kredisi talebinde artış

2008 yılının son döneminde yaşanan tüm bireysel kredi türlerindeki şimdiye dek gözlenen en büyük talep daralmasının ardından, 2009 yılı ilk çeyreğinde taşıt kredileri ile diğer bireysel kredilerde talep azalışındaki ivme oldukça yavaşlarken, talepte beklentilerin altında bir düşme gözlendi. Konut kredilerinde ise beklentilerin aksine, 2008 yılı boyunca gözlenen düşüşün ardından ilk kez bu dönemde talepte artış kaydedildi. Nisan-Haziran 2009 dönemi için bankaların beklentileri; konut kredilerinde talebin azalacağı, taşıt kredileri ile diğer bireysel kredilerde ise talebin artmaya başlayacağı şeklinde oldu.


En çok uzun vadeli kredilerin standartları sıkılaştırıldı

Ocak-Mart 2009 döneminde bankalar tarafından işletmelere verilen kredilere uygulanan standartlarda önceki dönemlerde başlamış olan sıkılaştırma eğiliminin tüm kredi türlerinde devam ettiği görülmektedir. Genel olarak standartları sıkılaştırdığını bildiren bankaların oranı net yüzde 46'lık beklenti oranın oldukça üzerinde net yüzde 91 olarak gerçekleşti. KOBİ'lere verilen kredi standartlarında sıkılaştırma bildiren bankaların oranı net yüzde 31'lik beklentiyi önemli oranda aşarak net yüzde 91, büyük işletmelere verilen kredi standartlarında sıkılaştırma ise net yüzde 25'lik beklentinin oldukça üzerinde net yüzde 90 olarak gerçekleşti. Kısa vadeli kredilerde önceki dönemde sıkılaştırma bildiren bankaların oranı net yüzde 45 iken, bu dönemde net yüzde 51'e yükseldi. Uzun vadeli krediler ise ilk çeyrekte net yüzde 96'lık oranla standartların en çok sıkılaştırıldığı kredi türü oldu.


Koşul ve kurallar gevşetilmedi

Bu çerçevede, bankaların yüzde 18'i genel olarak, yüzde 40'ı KOBİ'lere verilen kredilerde, yüzde 13'ü büyük işletmelere verilen kredilerde, yüzde 11'i ise kısa vadeli kredilerde sıkılaştırma beklediklerini bildirdi. Uzun vadeli krediler yüzde 54'lük oranla en çok sıkılaştırma beklenen kredi türü oldu. İşletmelere verilen kredilerde Ocak-Mart döneminde de gevşetilen herhangi bir koşul ve kural bulunmadı. Yüzde 84'lük oranla teminat ihtiyacı bu dönemde de en çok sıkılaştırılan koşul olurken, bunu yüzde 41'lik oran ile daha riskli krediler üzerindeki kar marjı ve yüzde 33'lük oranla vade koşulu takip etti.