Orson Welles’in son filmi

Sinema tarihinin çok etkili bir adı olan Orson Welles, olumsuzluklarla boğuşan, yarım kalmış filmlere imza atmakta başı çeken bir yönetmendir. 1941’de Meksika, Arjantin ve Brezilya’da başlayan çalışmalarından altı ay sonra RKO şirketi Welles’e It’s All True (1942) adlı belgeselini tamamlatmadı. Bu çalışma Samba dansının tarihçesi üstüne egzotik bir söyleşiydi. 1955’te Meksika’da Don Kişot’a (1957-1975) başlayan yönetmen onu da bitiremedi. Bu kez Don Kişot’u Ne Zaman Bitireceksin ? adlı bir belgesel çekti.

Orson Welles’in Heart of Darkness (1939), The Deep (1967), The Merchant of Venice (1969), The Magic Show (1969), The Other Side of the Wind (1970-1972), The Dreamers (1978) gibi çok sayıda filmi tamamlanamadı. Welles yine de sinema sevgisini ve umudunu yitirmedi, oyunculuktan ve yönetmenlikten kazandığı paraları yarım kalmış projelerine yatırarak parça parça çekimler yaptı.

1966’da Orson Welles, beş yıl sonra intihar edecek olan yazar Ernest Hemingway ile dostluğunu anlatan The sacred beasts adlı bir senaryo yazmaya başladı. Filmin öyküsü ölmeden önce ünlü bir yönetmenin arkasında bırakmak istediği bir projeyi tamamlamak için çabalamasını anlatıyordu. Her ne kadar bu yönetmen Ernest Hemingway’i anımsatsa da Orson Welles’ten belirgin izler taşıyordu. Welles senaryosunda sanatçının para, endüstri, toplum, eleştiri karşısındaki tutumunu vurguluyordu. Bu Amerikalı yönetmen tıpkı Welles gibi Avrupa sürgününün ardından 1970’te ülkesine dönüyordu. Efsanevi filmleriyle sinema tarihindeki yerini sağlamlaştırmıştı. Yeni projeleri için ekonomik destek arıyordu. Film içinde film çeken Welles o dönemde sinemada moda olan çağdaşlık, yenilikçilik akımını alaycı bir yaklaşımla irdeliyordu.

Welles, Rüzgarın Öteki Tarafı’nın çekimine 1970’de başladı. Başta projesini kendi finanse etti, sonra İran Şahı Rıza Pehlevi’nin kayınbiraderi Mehdi Boushehri’nin yapım şirketi Les films de l’Astrophore’dan geri kalan bütçeyi tamamladı. Çekim bütçesini denkleştirmek için çok sıkıntı çekti, 1976’ya dek aralıklarla çekim yaptı. İspanya’daki çalışma su baskınları ve ahlaksız bir yerel yapımcının yüzünden kısa sürdü. Teknik ekip gün geçtikçe azalırken Welles 1974’te Arizona’da bir villaya yerleşti. Bu villanın bitişiğindeki evde 1970’de Michelangelo Antonioni Zabriskie Point’i çekmişti. Başrolü Welles’in kadim dostu John Huston oynuyordu.

1976’da ekonomik sorunlardan ötürü çekim yeniden durdu. Belirleyici ana sahneler bitmişti ama eksik sahneler de vardı. Rüzgarın Öteki Tarafı, yönetmenin yarıda kalan filmlerinin listesinde yerini aldı. Welles için kurgu yaratım aşamasının en önemli süreciydi. Senaryonun yazımı ve çekimden sonra gelen son kompozisyon seansı kurguydu. 1972’de yönetmen Paris’te filmin ilk kurgusunu yaptı. Böylelikle ABD’inde iki yıllık çekimin ardından filmin bir saatlik bölümü hazırdı. 1976’dan sonra Welles’in kurgu masasında sürdürdüğü mücadeleye yasal boyutta bir savaşta eklendi. Bu uzun metrajın telif hakları yönetmen Orson Welles’e mi yoksa İranlı yapımcı Mehdi Boushehri’ye mi aitti ?

1979’un başında İran şahı ülkesinden kaçınca Boushehri tüm mal varlığını yitirdi. Fransız adaleti şöyle bir karar verdi: Rüzgarın Öteki Tarafı İranlı yapımcının malıydı, filmin negatifleri Paris’te korunmaya alındı, Welles negatiflere dokunamayacaktı.

1985’te Orson Welles vefat edince filmin oyuncusu ve ortak senaristi Oja Kodar, oyuncusu yönetmen Peter Bogdanovich ve kameraman Gary Graver kırk dakikası Orson Welles tarafından kurgulanan Rüzgarın ÖtekiTarafı’nı bitirmek için para aramaya başladılar. Otuz yıl süresince yapım zorluklarından  telif haklarından, Paris’te bloke edilen on saatlik negatiflerden ötürü film çok kez küllerinden yeniden doğdu.

2015’te Paris’teki iş kopyasına ulaşan Oja Kodar, Peter Bogdanovich’in yardımıyla Netflix kanalına ulaştı. 2017’de postprodüksiyon ve dağıtım haklarını edinen Netflix yüz saatten fazla orjinal negatifi taradı. Kurgu, Welles’in bıraktığı notlara göre gerçekleştirildi. Film yenilendi, ses bandının miksajı yapıldı. Filmin müziği Michel Legrand’a teslim edildi. 2 Kasım 2018’den beri Orson Welles’in versiyonuna sadık şekilde tamamlanan Rüzgarın Öteki Tarafı, Netflix kanalında izlenebiliyor. Orson Welles’in 48 yıl sonra tamamlanan, sinema endüstrisini ironik bir dille eleştiren çalışması her sinefilin izlemesi gereken bir çalışma.

The Other Side of the Wind (Rüzgarın Öteki Tarafı) Yönetmen: Orson Welles, Oynayanlar: John Huston, Lilli Palmer, Peter Bogdanovich, Oja Kodar, Susan Strasberg, Robert Random, Edmond O’Brien, Mercedes McCambridge, Cameron Mitchell, Yapım yılı: 1970-1976, Ülke: ABD-Fransa-İran, Süre: 2 saat 2 dakika.