Salgın, cezaevinde kalan çocukların sorunlarını katladı

Adalet Bakanlığı’nın nisan ayı verilerine göre 528’i tutuklu, 1030’u hükümlü olmak üzere 1558 çocuk cezaevinde. 0-6 yaş aralığında 345 çocuk annesi ile cezaevinde tutuluyor. Koronavirüsün cezaevindeki çocukları mağdur ettiğini belirten Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği (CİSST) Hapiste Çocuk Tematik Alan Temsilcisi avukatı Cansu Şekerci, “Bu süreçte çocukların ortak alan etkinlikleri, kursları iptal edildi. Acil durumlar olmadığı müddetçe hastane sevkler ya da başka bir hapishaneye yapılan sevkler durdurulmuş durumda. Sivil toplum örgütlerinin ya da öğrenci kulüplerinin bazı hapishanelerde yaptıkları kültürel- sosyal etkinlikler ise askıya alındı” dedi. 

Önlemler kapsamında uygulanan kapalılık halinin “şiddeti tetiklediğini” aktaran Şekerci, cezaevindeki çocuklara ilişkin sorularımızı yanıtladı.

- Annesiyle ya da herhangi bir suç nedeniyle cezaevinde kalan çocukların yaşadığı sıkıntılar neler?

Öncelikle hapishaneler, çocuk olmanın ve çocuk gelişiminin doğasına ters olmasından kaynaklı ağır sonuçlar doğurmaktadır. 0-6 yaş arası çocuklar annelerinin tutulma koşullarından doğrudan etkilenmektedir. Bu koşulların değerlendirilmesi, annenin bir kadın hapishanesinde mi yoksa kadın hapishanesinin çocuk koğuşunda mı tutulduğu sorusuyla başlar, o hapishanede çocuğun gündüzleri vakit geçirebileceği kreş-anaokulu olup olmamasıyla devam eder...

Öncelikli kural çocukların çocuk hapishanelerinde, istisnai olarak yetişkin hapishanelerinin çocuk koğuşlarında tutulmasıdır. Yetişkin hapishanesinin çocuk koğuşlarında kalan 12 - 18 yaş arası çocuklar için ise hapsedilme koşulları daha ağır.Yetişkin hapishanelerinin çocuk koğuşları için gelişimsel kurs ve etkinlikler çok çok daha az sayıdayken çocuk hapishanelerinde bunlar daha yapılandırılmış, belki müfredata sokulmuş şekilde uygulanır. Bunlar dışında elbette eğitime, sağlığa erişim, kendini ifade edebilme hürriyeti gibi tüm haklar için infaz sisteminin ve uygulamalarının yarattığı dezavantajlar mevcut. 

‘TAHLİYE EDİLMELERİ GEREKİYOR’

- Çocukların yaşadığı bu zorlu sürece bir de pandemi önlemleri eklendi. Koronavirüs, cezaevindeki çocukları nasıl etkiledi?

Bugün ülkedeki hemen hemen tüm çocukların eğitime erişimleriyle ilgili ciddi sorunlar gündeme getirilirken ve çözüm ihtiyacı hâlâ devam ederken hapishanelerde çocukların akademik desteğe erişebileceği ve okulla bağlarının güçlendirileceği bir sistem, yasal olarak da öngörülmüş ve yapılandırılmış değil. Salgının başlarında hapishanelerde aile görüşleri tümden kaldırılmışken telefonla görüş hakkı kapalı hapishaneler için 10 dakikadan 20 dakikaya çıkarıldı. Daha sonra aile görüşleri yalnızca kapalı görüş şeklinde daha seyrek bir periyotla tekrar başladı. Denetim mekanizmalarının ziyaretleri minimize edildi. Halihazırda bazı hapishanelerin salgına dikkat ederek ortak alanda koğuş etkinlikleri yapmaya başladığına ilişkin aktarımlar alıyoruz ama tabii bunun da öngörülmüş bir standardı yok. Kapalılık halinin şiddeti tetiklediği gerçeği de göz önüne alındığında önlemlerin yarattığı tecritin çocuğun üstün yararını korumaktan uzaklaştığı endişesi, bir süredir dile getirdiğimiz bir konu. Kapalılık halinin tüm mahpuslarda yarattığı zorluğa ek olarak 0-6 yaş arasındaki çocuklar dışarıdaki yakına teslim edilirse anne dışarıdaki çocuğu yanına alamıyor. 

- Yaşanan bu ihlallerin önüne geçmek için CİSST’in tavsiyeleri neler? 

Öncelikle pandemiden bağımsız olarak çocukların hapsedilmemesini savunuyoruz. Pandemiyle bağlantılı olarak yine tahliye gerekliliğini vurgulamak gerekiyor. Hem salgın riski hem de tecrit etkisi çocukların tahliye edilerek güvenilir yaşam alanlarına gönderilmesi gerektiğini bize gösteriyor. Pandemi olsun olmasın bir çocuğun tutuklanması başvurulacak son yöntem olmalıdır ve en kısa süreyle uygulanmalıdır. Anneleriyle tutulan çocuklar için annelerin infaz erteleme talepleri, çocuğun üstün yararı da dikkate alınarak yerine getirilmelidir. Akut olarak alınması gereken önlemler ise tutulma şartlarının iyileştirilmesidir. Tecrit etkisini azaltacak, çocukların fiziksel ve ruhsal sağlıklarının bütüncül olarak korunmasını sağlayacak adımlar atılmalıdır.