"Taksim Meydanı'nda bağıra bağıra yapmak lazım ki..."

Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Başkanı Vedat Akgiray,  ''Küresel kriz sonrası sermaye piyasalarında yeni düzen'' başlıklı panelin açılışında yaptığı konuşmada, krizde niye uyunduğunun bir soru işareti olduğunu, onun cevabının henüz bulunmadığını söyledi.
İkaz sinyalleri olduğunu, ancak atlandığını ifade eden Akgiray, ''Borsada fiyat manipülasyonunda asıl sahtekarlık, fiyat çıkarken olur ancak bu fiyat düşerken fark edilir ve çok geçtir. Belki de ona benzeyen bir şey bu. Erken uyarılar bu anlamda fevkalade önemli bundan sonra'' dedi. Akgiray, şunları kaydetti:

''Finans sektörü az daha çökecekti, ucundan döndü. Eğer bugünkü devletlerin verdiği direkt veya endirekt destekler olmasaydı sistem herhalde çökecekti. Bugün 'çok karlıyız' diyen büyük finans şirketlerine bakın, devletin garantisi olmadan şu anda olamazdı bir çoğu. Garanti sonsuza kadar gitmeyecek, rekabete aykırı bir şey. Diğerleri ne yapsın? Bir problem. Ama olmasaydı sistem herhalde çökerdi. Fakat biz bir şey öğrendik, dünya çapında regülasyon sistemindeki ciddi zaaflar ve açıklar ortaya çıktı, çünkü atlandı. Para peşinde koşan tüccar çok şeyi görmeyebilir ama bizim bunu görmeme gibi lüksümüz yok. Bu herhalde yoktu, 2-3 yıl sonra fark edildi.''

Yüksek kar sürekli, bir istikrar içinde gidiyorsa o işte bir yanlışlık olduğunu belirten Akgiray, finansal ortalama getirinin uzun yıllar içinde ekonominin verimlilik oranını aşamayacağını, olmayan parayla kimsenin zengin olamayacağını söyledi.
Krizde regülasyonun bol bol olduğunu, çok yeri de regüle ettiğini, ancak demode olduğu için bunun büyük oranda işe yaramadığını anlatan Akgiray, ''Bir yerde sıkıntı veren düzenlemeler varsa, bir yerde de yoksa para oradan oraya akar. Düzenlenen piyasalarla düzenlenemeyen piyasalar arasındaki fark açıldı'' şeklinde konuştu.
 

''Piyasa oyuncuları bizleri geçti, baş edemedik"

Dünyada olduğu gibi Türkiye'de de hep bu hatanın yapıldığını, bir kriz çıktığında probleme dönük hep pansuman çözümlerin üretildiğini dile getiren Akgiray, şunları kaydetti:
''Problem çıkıyor, bir daha olmasın diye bir otorite kuruluyor veya düzenleme yapılıyor. Ama bunu yaparken işin esasını belki de atlıyoruz. Bu kriz bunun çok yanlış ve maliyetli olduğunu herkese ispatladı. İşin özünü atlamışız. Düzenleme, denetleme fonksiyonunun büyük oranda sınıfta kaldığı aşikar. Piyasa oyuncuları bizleri geçti, baş edemedik açıkçası. Ciddi oranda reformdan geçmiş bir finansal regülasyon sistemi göreceğimiz kesin bundan sonra. Bankacılık, sigorta, sermaye piyasaları arasındaki ayrımın daha net daha şeffaf olduğu, kimin kimden sorumlu olduğunun daha net olduğu ve benzer bir sürü detayları olan düzeltilmiş, günün regülasyon koşullarına uyan yeni bir regülasyon sistemini dünyanın göreceği aşikar.''
 

''Kötü yönetenlerin batması gerek''

Bilginin bilinmesini sağlamanın önemine işaret eden Akgiray, bir yatırımcı bir enstrümana yatırım yapıyorsa onun risklerini bilmesi gerektiğini, bu bilginin çok doğru zamanda verilmesi gerektiğini söyledi.

Akgiray, ''Sermaye riske girmesi lazım ki büyüsün. Çünkü bu toplamı sıfır olan bir oyun değil. Bugün dünya 20 sene öncekine göre daha müreffeh. Sermaye piyasası paranın kullanılma hızını artırdığı için daha çok işe yarıyor'' diye konuştu.

Kötü yönetenlerin, kötü karar verenlerin büyük veya küçük olsun batması gerektiğini söyleyen Akgiray, ''Belki de büyük olması problem. Batmaması için toplumun diğer büyük kısmı o maliyeti üstleniyor. Bundan sonra batmanın devlet yüzünden engellenmemesi gerekiyor. Batan, batacak. Batırmayacak hale getirmek marifet'' dedi.
 

''Yeni bir regülasyon mimarisi oluşacak''

Her şeyin kökünde bilgi ve şeffaflığın görüldüğünü vurgulan Akgiray, özellikle çok karmaşık enstrümanlarda belki çok daha detay, bilgi yayılmasını isteyeceklerini kaydetti.
Akgiray, ''Enstrümanı saklamayacağız ama diyeceğiz ki 'bunu alırsan ya çok zengin olacaksın ya da hemen batacaksın, normal getiri yok, alıyorsan al'. Bunu demek lazım insanlara. Biz bilgi kanallarını iyi düzenleyerek, o eski ahlaki sistemi belki de koruyacağız, dolaylı şekilde. Bu da insanlara bilgiyi sunarak olur. Borsa dışı olan bir sürü tezgah üstü işlemi belki de bir yolunu bulup borsaların organize platformu içine koymak lazım. Bu mümkün. Çeşit azalmasın ama görülebilir halde olsun'' dedi.

Vedat Akgiray, ücretlendirme, prim politikalarını bir şekilde zapturapt altına almakta fayda olduğunu, ancak yüzde 100 bunları yapmanın iyi olmayacağını, ters tepebileceğini söyledi.
Denetlemeyle ilgili olarak da Akgiray, şunları kaydetti:

''Bankayla ilgili sıkıntılı bir hal varsa o pek kamuya duyurulmaması gerekir. Onu gizli, sessizce yapmak gerekir. 'Bir banka batıyor, batıyorsa hepsi batar' gibi iklime yol açarsak, sistem çöker. Ama sermeye piyasalarında birisi sahtekarlık yoluyla fiyatı maniple ediyorsa 'aman sessiz yapalım kimse duymasın' diye bir şey yok, onu Taksim Meydanında bağıra bağıra yapmak lazım ki, yapılmasın. Dolayısıyla aynı düzenleme ama denetleme mantığımız bizim biraz farklı olma durumunda. Biz biraz daha kamusal olma durumundayız. İşin gereği bu. Ama bankacılık ve sigortacılık öyle değil. O dengeyi iyi kurmak lazım. Veyahut da 'A bankası batıyor, eyvah' diye bir şey yapılırsa o da iyi değil. Bu da önemli. Çünkü bu hatayı çok yaptı Amerikalılar, hala yapıyorlar, Başkandan aşağıya kadar.''

Yeni bir regülasyon mimarisi oluşacağını, daha hızlı koordinasyon sağlayan, merkezdeki işbirliğinin kuvvetli olduğu bir veya birden fazla kurumla bu işin yapılacağını söyleyen Akgiray, G20 ile birlikte uluslararası işbirliğinin öneminin arttığını, uluslararası standartları sağlamak gerektiğini belirtti.

Akgiray, ''Önümüzdeki dönemi Türkiye için oldukça iyi görüyorum. Uluslararası sermayeye daha iyi ev sahipliği yapabileceğini düşünüyorum. Türkiye'nin potansiyeli esnaf gözüyle bile gayet iyi gözüküyor'' diye konuştu.