Çin’in başarısız dönemine deneysel bir tepki!

“‘KEDİ GEZEGENİ’NİN 20. YÜZYIL ÇİN EDEBİYATINDA BENZERİ YOK!’

- Sayın Giray Fidan öncelikle sizi tanıyalım. Okurlarımıza kendinizden, eğitiminizden ve şu andaki çalışmalarınızdan kısaca söz eder misiniz? Kedi Gezegeni’nden önce çevirdiğiniz eserler hakkında da kısa bir bilgi verebilir misiniz?

1980 yılında Ankara’da doğdum. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Doğu Dilleri, ve Edebiyatları bölümü’nde Sinoloji profösörüyüm. Lisans ve Doktora çalışmalarım sırasında Çin’de araştırmalar yaptım. Doktora sonrası Princeton Üniversitesi’nde de araştırmalar yaptım. Akademik çalışmalarım son yıllarda modernleşme ve modern dönemde Çin’in Türkiye algısı üzerine devam etmekte. Kedi Gezegeni’nden önce yaptığım bazı çeviriler: 2014 yılında Prof. Dr. Pulat Otkan ile birlikte Sunzi’nın “Savaş Sanatı” eserini Çince aslından Türkçeye çevirdik ve şu ana kadar 22 basım yaptı. Daha sonra Konfüçyüs’ün “Konuşmalar”, Zhuangzi’nın (Chuang Tzu) “Zhuangzi Metinleri”, Guiguzi’nın “İkna Sanatı” gibi klasik Çin eserlerinin çevirilerini yaptım. Huo Da’nın “Müslüman Cenazesi”, Zhang Wei’in “Kadim Gemi”si, Ge Fei’in “Görünmezlik Pelerini” gibi modern eser çevirilerim de bulunuyor.  

- Kitapta iki çevirmenin adını görüyoruz. Diğer çevirmen Tang Guozhong kimdir kısaca onu da bize tanıtır mısınız?

Tang Guozhong, Beijing Yabancı Diller Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde lisans, Ankara Üniversitesinde Tarih Bölümünde yüksek lisansını tamamladı.

Halen Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Mütercim Tercümanlık Bölümünde doktora çalışmalarına devam etmekte ve Zhejiang Yuexiu Yabancı Diller Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde program yürütücüsü olarak görev yapmaktadır.

Çizim: Jiang Zhaoe

- Lao She’ nin dilimize kazandırılan diğer eserleri ve Çin Edebiyatı’ndaki yeri hakkında da okurlarımızı bilgilendirir misiniz? Kimdir Lao She ? Onu intihara sürükleyen süreç hakkında da bizi aydınlatırsanız sevinirim.

Lao She’nın özgün dili Çinceden dilimize çevrilen ilk eseri “Kedi Gezegeni”dir. Lao She’nın bir diğer eseri olan “Çekçek” Aykut Derman’ın çevirisiyle 1975 yılında Konuk Yayınları’ndan çıkmıştır. Lao She hiç şüphesiz modern Çin edebiyatının en önemli yazarlarındandır. Çok sayıda eseri modern klasiklerden sayılmaktadır. Lao She “Kültür Devrimi” döneminde intihar etmiştir.

- Kedi Gezegeni’nden önce size son bir soru daha sormak istiyorum. Ülkemizde Çin Edebiyatı ne kadar ilgi görüyor? Bunun karşıtı olarak da Çin de Türk Edebiyatı ne kadar biliniyor?

Ülkemizde Çin edebiyatına özellikle son yıllarda artan bir ilgi var. Artan çeviriler ile bu ilginin daha da artacağını düşünüyorum. Türk edebiyatı Çin’de biliniyor. Son yıllarda Çin’de de tıpkı Türkiye’de olduğu gibi artan bir ilgi söz konusu.

- Kedi Gezegeni ‘ni okuduğumda belli bir türün içine koymakta zorlandım. Sadece bilimkurgu ya da sadece distopya diyemedim. Siz bu konuda ne düşünürsünüz? Çin edebiyatında roman türü olarak bilimkurgu ve distopya  okurlar tarafından ne kadar karşılık buluyor?

Kedi Gezegeni’nin bilimkurgu mu yoksa bir distopya mı sayılması gerektiği uzun zamandır akademik çevrelerde tartışılan bir konu. Bence bilim kurgu özellikleri ön planda olmayan bir eser ve daha çok bir distopya sayılabilir. “Kedi Gezegeni”nin en ilginç tarafı yazarı Lao She da dâhil olmak üzere 20. Yüzyılda Çin Edebiyatında benzer bir eser olmaması. Çin edebiyatında özellikle son 20 yılda bilimkurgu eserleri çok ilgi görüyor. Hatta Çinli yazarların bilim kurgu eserleri yabancı dillere çevriliyor ve o ülkelerde de çok satanlar arasında yer alıyor.

‘YAPITA HAKİM OLAN HAVA 20. YÜZYILIN İLK YARISINDA GERİ KALMIŞ ÇİN!’

- Kitabı okuduğumuzda sözü edilen ülkenin Çin olduğunu anlamak zor değil. Kitap yazım süreci olan  1932-1933 yılları arasındaki Çin’i anlatıyor. Bu nedenle yazarın yaşadığı Avrupa’dan Çin’e döndüğü süreçte yaşadığı hayal kırıklığını yansıtan bir eser olarak nitelendirebilir miyiz? Bize kısaca o yılların Çin toplumunu anlatır mısınız? Evlerin sadece duvarlardan oluşması, büyülü yapraklar, eğitim, kadınlara bakış ve kısa boylu düşmanlar derken nelere göndermeler yapılıyor?

20. yüzyılın ilk yarısında Çin edebiyatında öne çıkan bir yaklaşım “Kedi Gezegeni” ne hâkim olan hava. Modernleşmede geri kalan Çin bu dönemde büyük sorunlarla boğuşmaktadır ve bir türlü bu sorunlara kalıcı çözümler ortaya konamamaktadır. Bu dönemde Lao She ve Lu Xun gibi çok önemli yazarların eserlerinde bu sorunlara göndermeler ve sert eleştiriler hâkimdir. ‘20. Yüzyılın ilk yarısında Çin birçok açıdan geri kalmış ve yabancı güçlerin etki alanına girmiştir. Dönemin düşünürleri dil ve edebiyat başta olmak üzere her şeyin yeniden düşünülmesi ve inşa edilmesi gerektiğine inanmaktadır. Evlerin sadece duvarlardan oluşması Çin mimarisine gönderme yapmaktadır. Büyülü yapraklar Çin’de 19. Yüzyıldan itibaren önemli sorunlardan biri olan afyona gönderme yapmaktadır. Eğitim ve kadınlar konusundaki eleştiriler de dönemin sorunlarına getirilen eleştirilerdir. Kısa boylu düşmanlar Japonları anlatmaktadır.

MODERN ÇİN EDEBİYATI VE EN ÖNDE GELEN YAZARLARINDAN LAO SHE!

- Lao She nin dilimize kazandırılan diğer eserleri ve Çin Edebiyatı’ndaki yeri hakkında neler söylersiniz?

Lao She’nın “Kedi Gezegeni” dışında sadece “Çekçek” adıyla dilimize çevrilen eseri bulunmaktadır. Bu eser Lao She’nın en önemli yapıtlarından sayılmaktadır ve 1945’te Amerika’da çok okunan yabancı romanlardandır. 

- Son olarak yeni çevirileriniz ve eklemek istedikleriniz için sözü size bırakmak istiyorum. Bir okur olarak Kedi Gezegeni iyi ki okumuşum dediğim bir kitap oldu. Size ve Tang Guozhong’a çok teşekkürler.

Çok teşekkür ederim bu röportaj için. Tang Guozhong ile çevirisini tamamladığımız iki modern eser gelecek yıl yayınlanacak. Ayrıca benim çevirisini bitirdiğim bir klasik de önümüzdeki aylarda yayınlanacak.