Masallar Bize Ne Anlatır?

Şair Cemal Süreyya bir şiirinde masallarla gerçeğin nasıl örtüştüklerini şu dizelerle anlatmış: “Aslında annem hep seni anlatır dururmuş çocukluğumda… / Her masala seni anlatarak başlarmış. / Bir varmış bir yokmuş…” Alman çocuk psikoloğu ve eğitimcisi Dr. Juhannes Wilkes bir makalesinde, “Tüm toplumlar belirli ayinleri uygulayarak yaşarlardı ve değerleri, kuralları, ortak farkındalıkları çocuk hafızası ancak masallarla anlayabilir ve zihinsel gelişimini sağlayabilir”¹ diye yazıyordu.

Avrupa’da masal çalışmaları çok öncelerden başlamıştı. Almanya’da 1700’lü yılların sonlarında iki idealist kardeş Jacop ile Wilhelm Grimm kardeşler Almanya’yı, köy köy, kasaba kasaba dolaşarak yüzlerce masal toplamış ve masalları yeni bir üslupla yeniden kalem almışlardır. Çalışmaları ve Alman dili, kültürü üzerindeki etkileri hâlâ tartışılmakta ve uzmanlarca takdirle karşılanmaktadır:

“Grimm kardeşler dile getirdikleri zenginlikle sadece aydınların önlerini açmamış, bütün halk kesimlerine önemli bir değeri miras olarak bırakmışlardır. Onların çalışmaları hem geleceği anlama hem de geleceğe yön verme açısından çok önemlidir.”²

KARDEŞ MASALLAR VE ANADİL!

Türk toplumunun en gergin ve karmaşık bir döneminde 1970’lerde masalları derlemeye ve yeniden yazmaya başlayan Yücel Feyzioğlu Avrupa ve dünyadaki masal çalışmalarını çok yakından izlemiş, masallarla yeni bir gelecek kurmanın ve toplumu kültürel olarak zenginleştirmenin önemini şöyle anlatmıştır:

“Birçok masalda benzetmeler, mecaz, mesel, temsil, simge, kinaye, ima, iğneleme, abartı, argo, humor gibi dil özellikleri kullanılır. Nesnelerin kişileştirilmesine ve yansıtarak anlatıma özen gösterilir. Atasözlerine, deyimlere, bilmece ve bulmacalara, eş anlamlı sözcüklere masallarda yer verilir. Böylece anadil gelişir, renklenir, derinleşir. Masallar anadilini geliştirdikçe çocuk sistemli düşünmeye başlar, zihinsel gelişmesi tamamlanır, hayatı derin anlam kazanır ve çocuk olgun bir insana dönüşür.”3

Yücel Feyzioğlu’nun halkların, toplumların geleceği ve gelişmesi konusunda masalların işlevine olan inancı, onun çalışmalarını da diğer masal çalışmalarından farklı bir yöne götürmüştür. O, “Kardeş Masallar” başlığı altında artık masal literatürüne giren masal derlemeleriyle Asya’dan Avrupa’ya kadar bin yıllardır beraber yaşayan halkların kültürel mirası olan masalları aynı kitaplarda buluşturarak çocuklar arasında geleceğin barış sözleşmesinin oluşmasına zemin hazırlamıştır.

Ayrıca çeşitli nedenlerle yüzyıllardır birbirlerinden ayrı kalmış Kazak, Kırgız, Uygur, Özbek, Altay, Tuva, Azerbaycan, Türkmen gibi akraba toplulukların yeniden tarihsel bağlarının güçlenmesi için onların masallarını da derleyerek çeşnili bir bahçe gibi çocukların önlerine sermiştir.

GELECEĞİ BİRLİKTE KURGULAMAK

Yücel Feyzioğlu kırk yılı aşkındır topladığı ve yeniden yazdığı masallarla birlikte masalların devlet, toplum ve aile nezdinde de önem kazanması için makaleler, kitaplar yazmış, konferanslar vermiştir. Eğitim Bakanlığı’nın gündemine masalların girmesi biraz da onun ısrarları ve çalışmaları sonucunda gerçekleşmiştir. Masallar Bize Ne Anlatır?, İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi gibi kitaplarıyla da masalların sadece çocuklara özgü bir çalışma olmadığını, masallarla farklı bir geleceğin kurulabileceğini büyüklere de anlatmıştır.

Masalların mesajları konusunda da Yücel Feyzioğlu’nun çok farklı bir bakış açısı vardır. Ona göre, masallar, geleceği kurgulamadaki önemi nedeniyle özellikle büyükler, eğitimciler tarafından anlaşılmalıdır. Aileler ve eğitimciler masalları dikkatle okuduklarında masallardan çıkacak sorularla çocuklarının hayal dünyasını daha da geliştirebilir ve onların gelecekteki yolculuklarına büyük katkılar sunabilirler.

Belki de bu nedenle olsa gerek, Yücel Feyzioğlu birçok masalın sonuna sorular ekleyerek çocuğun sadece masalı dinlememesini, sorular sorarak kendi yöntemiyle masalı analiz etmesini ve kendisine yönelik mesajları algılamasını istemiştir.

Çocukların masallardaki mesajlarla ufuklarının açılacağını bütün kitaplarında vurgulayan Yücel Feyzioğlu, Masallarla 1001 Buluş isimli kitabında hayallerin masallarla nasıl gerçeğe dönüşeceğini şöyle anlatmıştır: “Önce hayal vardı. Sonra masallar, efsaneler anlatıldı. Bilim insanları o anlatılanları hayata uyguladı.”4

Kaşgar’dan Balkanlar’a kadar büyük bir coğrafyanın masallarını derleyen, üzerinde titizlikle çalışan, yeniden yazan Yücel Feyzioğlu, kitap kapakları arasına aldığı “masal dünyası” ile gerçek dünyamız ve geleceğimiz arasında yıkılmaz köprüler kurmuştur.

DOĞUBATI Yayınları’nca yayınlanmaya başlayan kırk cilde yaklaşan çalışması bence gelecek kuşağın ortak bir mirası haline gelmiştir ve uzak mesafelere karşın kardeş halklar aralarındaki kültürel bağı bir hayli güçlendirmiştir.

¹ https://www.br-online.de/jugend/izi/deutsch/publikation/televizion /29_2016_1/Wilkes_Was_Maerchen_zur

_psychischen_Gesundheit.pdf

² http://www.grimms.de/de/content/ziele

3 Yücel Feyzioğlu, Masallar Bize Ne Anlatır, DOĞUBATI Yay., s.17

4 Yücel Feyzioğlu, Masallarla 1001 Buluş, DOĞUBATI Yay., s.11