Bir çeyiz uğruna kaybedilen ada - Ali Haydar Nergis

İskoçya’nın kuzeyinde yer alan Orkney Adaları, yaklaşık 20 bin nüfusa sahiptir. Vikingler tarafından yerleşime açılan adalar topluluğu, 1472’ye dek Danimarka, İsveç, Norveç ortak krallığının denetiminde kaldı, 1473’te ödenemeyen bir çeyiz parası yüzünden İskoçya’nın yönetimine geçti. 

İskandinav ülkelerine bağlı adalar topluluğu olmasına karşın Viking yağmacılığından bıkan Danimarka, İsveç ve Norveç’in ortak kralı 1. Christian, kızı Margaret’i İskoçya Kralı 3. James’le evlendirerek Orkney’i denetim altına almak istedi. Margaret, daha beşikteyken ileride kral olacak 3. James’le nişanlandırıldı. Baba Kral 1. Christian, Margaret’le birlikte İskoçya Krallığı’na yüklü miktarda çeyiz ve 60 bin Florin sözü verdi. Orkney Adası’nı borcuna karşılık teminat olarak gösterdi. Günü geldi, daha önce yüzünü hiç görmediği 3. James’le evlendirilen Margaret, bu evlilikte hiç mutlu olamadı. 

TEMİNAT GÖSTERİLDİLER

3. James de Margaret’e fazla ilgi göstermedi. Onun aklı fikri çeyiz olarak gelecek değerli eşyalar ve 60 bin Florin’deydi. İşler umulduğu gibi gitmedi. Danimarka, İsveç, Norveç ortak kralı sözünü tutamadı; çeyizi ve 60 bin Florin’i ödeyemedi. 3. James, teminat olarak gösterilen adalara el koydu; Orkney Adaları, İngiliz krallığının bir kolonisi olan İskoçya’nın denetimine geçti.

Mutsuz evliliğini 13 yıl sürdüren Margaret, ağır bir hastalık geçirdi ve 14 Temmuz 1486’da Stirling’de öldü. Eşi 3. James tarafından zehirlendiği öne sürüldü. James, yeni bir evlilik arayışına girdi. Ancak bu amacını gerçekleştiremeden 2 yıl sonra, 1488’de girdiği Sauchieburn Savaşı’nda öldü ve Margaret’in yanına gömüldü.

Orkney Adaları’nda 1800’e dek eski bir İskandinav dili olan Nornca konuşuluyordu. Viking kökenli yerli halk İskoçya’ya bağlı kalmayı içselleştiremedi. Hâlâ kendilerini İskoçya’nın değil, İskandinav ülkelerinin bir parçası olarak görüyorlar. Bir Orkney yerel yönetim yetkilisi bu konudaki görüşlerini şöyle dile getiriyor: “Tarihimizin büyük bölümünde Birleşik Krallık’ın değil, İskandinavya’nın bir parçasıydık. Orkney sokaklarında dolaşırken kimileri bana ‘İskoçya’ya çeyiz borcumuzu ne zaman ödeyeceğiz? İskandinav ülkelerine tekrar ne zaman katılacağız’ diye soruyor.”

Orkney Adaları’nda halen resmi olmayan sembolik bir bayrak kullanılıyor. 1990’larda geliştirilen bayrak, İskandinav bayraklarına benzer renkler ve İskandinav haçından oluşuyor. 

AYRILMAK İSTİYOR

İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden ayrılmasından, İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya alınmasından sonra Birleşik Krallık’ın özerk bölgesi İskoçya’ya bağlı Orkney Adaları; Norveç, Danimarka veya İzlanda’ya bağlanma seçeneklerini tartışmaya başladı. 

Orkney yerel yönetim meclisi, merkezi yönetimden yeterli maddi yardım alamamaktan yakınıyor. İskandinav ülkelerinden birine bağlanma seçeneğiyle birlikte Falkland ve Man adalarının yönetim şekilleri de değerlendirmeye alındı. 

Yerel yönetim meclisi tarafından hazırlanan raporlara göre merkezi krallık tarafından bugüne dek Orkney Adaları’nın ekonomik kaynakları ve gereksinmeleri konusunda kapsamlı bir çalışma yapılmadı. Orkney, Kuzey Denizi’nde üretilen petrole ev sahipliği yapmasına  karşın hak ettiği ekonomik payı alamıyor. Adaların rüzgâr enerjisine elverişli potansiyeli değerlendirilmiyor. Yöre halkı, daha iyi bir yönetime kavuşma isteğini dile getiriyor. 

BAĞIMSIZLIĞA VETO

Orkney Adaları’nda 2017’de yapılan bir halkoylamasında, “bağımsızlık” fikrine destek verilmedi. Ancak yerel yönetim meclisine “Seslerinin daha fazla duyulacağı bir yönetim şeklinin saptanması için çalışma yapılması” yetkisi verildi.

Birleşik Krallık yönetimi, geçen yıl yerel yönetimlere 2.2 milyar Sterlin kaynak aktardıklarını, İskoçya’ya ve  Orkney’e 50 milyon Sterlin pay verildiğini belirterek adaya daha fazla özerklik tanınması düşüncesine sıcak bakmadıklarını açıkladı.

İskoçya hükümeti ise son 2 yıl içinde Orkney’e 90 milyon Sterlin kaynak aktarıldığını, adalarda yaşayan toplulukları desteklemeye devam edeceklerini bildirdi.