Kendi yasası ayağına dolaştı - Gülseren Tozkoparan Jordan

Seçim gününe dair en çok konuşulan, Muhafazakâr Partili eski Başbakan Boris Johnson’ın sandıktan oy kullanmadan geri çevrilmesiydi. Sebebi Johnson’ın oy vermek için sandık başına vardığında yanında sadece üzerinde “adı ve adresinin yazılı olduğu bir zarf” olmasıydı ve oy kullanmak için bu artık yeterli değildi. Eski başbakanın seçim güvenliği gerekçesiyle yasaya koyduğu “fotoğraflı kimlik” zorunluluğu kendi ayağına dolaşmıştı. Eski bir başbakan olmasının istisna yaratmayacağını anlayan Johnson çaresizce kimliğini almak üzere koşar adım evinin yolunu tutmuş olmalı. Neyse ki acelesi yoktu, sabah 7’de başlayan oy verme işlemi akşam 10’a kadar sürüyordu.

KURALI İLK KEZ ÇİĞNEMEDİ

Johnson sonunda doğru kimlik belgesiyle sandık başına dönüp oyunu kullanabilmiş. Bu durumun kafalarda bir soru işareti bırakıyor. Kuralı koyan başbakanın bile doğru kimlik belgesiyle gelmemesinin kimlik kartı olayına alışkın olmayan İngilizlere yaklaşan genel seçimlerde daha büyük zorluk çıkarabileceği sorgulanıyor. Kuralları yenilemek gerektiğinin altı çiziliyor. Olayın basında yer almasıyla gelen yorumlar eski başbakanın kendi kurallarını çiğnemesinin ilk olmadığına işaret ediyor ve pandemi zamanı Haziran 2020’de başbakanlık konutunda sürpriz bir doğum günü partisine katıldığı için 2022’de polis tarafından para cezasına çarptırıldığı hatırlatılıyor. Parti skandalını araştıran polis, ülkede sosyal mesafe uygulanırken kabine odasında “sürpriz” toplantıya katılan Johnson’ın eşi Carrie ve o dönem bakan olan mevcut Başbakan Rishi Sunak’a da para cezası kesmişti.

Bizim TC kimlik kartımız gibi bir kimlik geleneği ve taşıma zorunluluğu olmayan İngiltere’de bu seçimde ikinci kez uygulanan “fotoğraflı bir kimlik kartıyla oy kullanma zorunluluğu” seçmen için nispeten yeni bir tecrübe. Sade vatandaşın karşılaşacağı zorluklar seçimden önce tartışılmaya başlanıp sonuna kadar devam etti, biteceğe de benzemiyor. Geçerli kimlikler listesinde pasaport, ehliyet, engelli kartları, otobüs kartı, gazi kartı yer alıyor, hatta fotoğraf benzediği sürece tarihi geçmiş bir kimlik kartı bile kabul ediliyor. Buna karşın kimliksiz gittiği için sandıktan geri dönen kişilerin hikâyeleri basına yansıdı.

Belki oy kullanma süresinin uzun olmasından dolayı sandıklarda kuyruk oluşmadı, sıra beklemeye gerek kalmadı ama göz açıp kapayana kadar biten oy verme sürecinde uzun mesai saatleriyle bence en zor görev sandık görevlilerindi. Hafta içi perşembeye denk gelen seçim gününde rutinlerine devam eden okullarda bile sandık vardı, bir taraftan oy verme işlemi devam etmekteydi.

Sakinliğin bir nedeni belki de oy kullanmak için ille de sandık başına gitmek gerekmeyişidir. Nitekim İngiltere’de sandık dışında da oy kullanmak mümkün. Talep edildiğinde posta ile önceden oyunu göndermek, hatta herhangi bir sebeple kendisi kullanamayacaksa yerine birisini (arkadaş, aile üyesi vb.) atamak da mümkün. Elbette hepsini yöntemine göre yaparak erken davranmak gerekiyor. 10 yıldan fazla yurtdışında yaşayanlar ise oy kullanma hakkını kaybediyor ancak ülkeye geri dönünce tekrar oy kullanmaya hak kazanıyor.

DEĞİŞİKLİK ÖZLEMİ

İlginç olan diğer bir yöntem ise eğer bir kişi güvenlik nedeniyle isim ve adresinin bilinmesini istemiyorsa önceden başvurduğunda anonim olarak oy kullanabilir, kimlik bilgileri seçmen listesinde yer almazmış.

Belediye başkanı, polis, vilayet komiseri ve belediye meclisi üyelerinin seçildiği yerel seçim sonuçlarının açıklanmasını beklemek için bildiğim kadarıyla bizdekinin tersine kimse sabahlamadı. Çünkü ilk sonuçlar ertesi günün sonuna doğru açıklanmaya başladı. Londra’nın sonucu ise ancak cumartesi öğleden sonra kesinleşti. Seçimden başarıyla çıkan ana muhalefetteki İşçi Partisi’ni, Liberal Demokrat ve Muhafazakâr Parti izledi.

Ezici bir çoğunlukla iktidara gelen Muhafazakâr Parti yönetiminden halkın çoğunluğu bıkmış durumdaki seçim sonuçları da bunu yansıtıyor. Halk bir değişiklik özleminde. 4 Temmuz’da yapılacak genel seçimlerde İşçi Partisi’ne büyük umutlar bağlanmış durumda. İktidara gelirse 1978’lerde Başbakan James Callaghan’ın yaptığı gibi 1 Mayıs’ta kutlanan, sonra Margaret Thatcher tarafından değiştirilen işçinin, emekçinin bayramını yine gününde tatil ilan edebilir, kim bilir. Tarih tekerrürden ibarettir.