Atatürk’ün başkomutanlığında 22 gün 22 gece süren Sakarya Meydan Savaşı 13 Eylül 1921’de kazanıldı

Başkomutan Mustafa Kemal Atatürk’ün başkomutanlığında yaşanan Sakarya Meydan Savaşı, 103 yıl önce dün “Türk’ün zaferi” olarak tarihe geçti. Sakarya Meydan Savaşı’nın kazanıldığı 13 Eylül 1921 tarihinde biten Türk Kurtuluş Savaşı’nın savunma evresi, yerini karşı taarruz dönemine bıraktı. Bu evre de tüm ülkenin kurtuluşunu anlatan İzmir’in kurtarılması ile sona erdi. Ulu Önder Başkomutan Mustafa Kemal Atatürk’ün “melhame-i kübra” yani “Büyük ve kanlı savaş” olarak tanımladığı Sakarya Meydan Savaşı, Türk Kurtuluş Savaşı’nın en önemli kilometre taşı olarak Türkiye Cumhuriyeti tarihine altın harflerle kazındı. Yunan ilerleyişinin durdurulduğu, hatta 1683 Viyana’dan beri Osmanlı/Türk ilerleyişinin ilk durduğu savaşta, 238 yıllık gerileyiş durduruldu. Savaş öncesinde ordu, Sakarya nehrinin doğusuna çekildi. Bu geri çekilme yüzyıllardır bozgun şeklinde geri çekilen ordunun belki de ilk kez bozgun şeklinde olmayan ilk kontrollü geri çekilmesiydi. Bu çekilme son çekilme oldu. 13 Eylül 1683’te başlayan gerileme, 13 Eylül 1921’de, 22 gün 22 gece süren meydan savaşının kazanılmasıyla sona erdi. 

‘ULU ÖNDERİN DÜNYA SAVAŞ TARİHİNE KATTIĞI STRATEJİ’

Tarihçi Prof. Dr. Hakkı Uyar, tarihi savaşın hikayesini Cumhuriyet’e anlatarak değerlendirdi. Uyar, “1176 tarihli Miryokefalon Savaşı nasıl ki Türklerin Anadolu’dan atılamayacağını teyit ettiyse, Sakarya Meydan Savaşı da Ankara’nın ele geçirilemeyeceğini, Türklere Sevr’in kabul ettirilemeyeceğini gösterdi. Yunan ordusunun Anadolu içlerine sürüklenerek, Anadolu’nun harim-i ismetinde boğulması sağlandı” dedi. Türk ordusunun Sakarya Meydan Savaşı öncesinde yaşadığı Eskişehir-Kütahya Savaşı yenilgisini anımsatan Uyar, bu yenilginin ardından ulu önderimizin dünya savaş tarihine kattığı yeni stratejiye dikkat çekti:

“Hatt-ı müdafaa yoktur; sath-ı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaş kanıyla sulanmadıkça vatan terk olunamaz. Onun için küçük, büyük her cüzütamı (birlik), bulunduğu mevziden atılabilir. Fakat küçük, büyük her cüzütam ilk durabildiği noktada, tekrar düşmana karşı cephe teşkil edip muharebeye devam eder. Yanındaki cüzütamın çekilmeye mecbur olduğunu gören cüzütamlar, ona tabi olamaz. Bulunduğu mevzide nihayete kadar sebat ve mukavemete mecburdur.”

EN ÇOK SUBAY KAYBEDİLEN SAVAŞ

Kütahya-Eskişehir Savaşı’nın kaybedilmesinin ardından Sakarya nehrinin doğusuna kontrollü olarak çekilen ordunun geri çekilmesinin durdurulmasının şart olduğunu vurgulayan Uyar, “Bu nedenle Atatürk’ü ebedi başkomutan haline getiren Başkomutanlık Kanunu’nun ardından Tekalifi Milliye Emirleri çıkarıldı ve halkın elinde ne varsa (bakliyattan, iç çamaşırı, çarık, kesici alet, çivi, tel vs) toplandı, asker kaçaklarını önlemek için İstiklal Mahkemeleri yeniden kuruldu” dedi. 

Türk ordusunun en çok subay kaybettiği Sakarya Meydan Savaşı’nda, 5 bin 713 Türk askeri şehit olurken 18 bin 480 asker yaralandı. Yunan ordusunda ise 3 bin 758 ölü asker bulunuyordu. 18 bin 955 asker ise yaralanmıştı. Savaşın ne kadar zorlu geçtiğini anlatan kayıplar sonucunda Türk ordusunun subay ihtiyacı arttı. Hem subay yetiştirmeye ve hem de İstanbul’daki subayları ikna ederek Anadolu’ya getirilmeye çalışıldı. 

BAŞKOMUTAN’IN TEŞEKKÜRÜ

Atatürk’ün Erzurum Kongresi öncesinde askerlik mesleğinden istifa ettiğini de anımsatan Uyar, “Dolayısıyla Sakarya Savaşı sonuna kadar askeri bir rütbesi yoktu. Sakarya Zaferinin ardından Meclis, Atatürk’e Mareşal rütbesi ve Gazi unvanı verildi.   

Savaş sırasında Başkomutan ve TBMM Başkanı Atatürk, Başbakan ve Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak, Milli Savunma Bakanı Refet Bele ve Batı Cephesi Komutanı İsmet İnönü idi. Zaferin hemen ardından 14 Eylül’de Atatürk, millete bir beyanname yayınladı, zaferi duyurdu ve varını yoğunu vererek vatan savunmasına büyük katkı sağlayan millete teşekkür etti” dedi. Savaşın önemine ilişkin konuşan Uyar, “Sakarya Meydan Savaşı, yüzyıllar süren geri çekilmeye ve yenilgiler zincirine son vermiş, kazanılan zafer Büyük Taarruz’un önünü açtığı kadar, çağdaş Türkiye’nin, Cumhuriyetin habercisi olmuş, Atatürk’ün ebedi başkomutan ve ebedi lider olmasını sağlamıştır” dedi. Uyar, Ceyhun Atuf Kansu’nun şu dizelerine gönderme yaparak Sakarya Meydan Savaşı’nın önemine dikkat çekti:

“O düşman orada durdurulacaktır. 

Bu düşman asıl düşman 

Ortaçağ karanlığı, örten insanlarımızı, 

Süngüleriyle özgür aklımızın 

Yurdumuzun üzerinden kaldırılacaktır.”