Tarım Orman-İş Sendikası Genel Sekreteri veteriner hekim Onur Canik, Türkiye’nin doğusunda hayvancıların korkulu rüyası durumuna gelen şap hastalığına ilişkin Cumhuriyet’e açıklamalarda bulundu. Hastalığın Türkiye’nin doğusundaki üreticileri “felakete sürüklediğini” söyleyen Canik, “Hastalığın ülke geneline yayılma riski kapıda. En büyük kırılma noktası ise hayvan hareketlerinin hâlâ etkin biçimde engellenememesi. Kaçak taşımacılık yapan hayvan tecirleri denetim boşluklarını kullanarak hayvanları yer değiştirmeye devam ediyor; bu da virüsün yeni odaklar oluşturmasını kolaylaştırıyor” dedi.
‘DENETİM ZAAFİYETLERİ GÖRÜNÜYOR’
Konuya ilişkin sorumluluğun Tarım ve Orman Bakanlığı ile İçişleris Bakanlığı’nda olduğuna dikkat çeken Canik, “Kolluk kuvvetleri yol kontrollerini sıklaştırmalı; özellikle hastalık mihraklarının çevresinde, canlı hayvan pazarları ve il/ilçe geçişlerinde sıfır toleranslı bir denetim rejimi uygulanmalıdır” ifadelerini kullandı. Şap hastalığının hızlı yayılan ve ağır kayıplara yol açan bir hastalık olduğuu vurgulayan Canik, “Bakanlık, 2024’e kıyasla 2025’te ‘hastalığın oranında kayda değer düşüş’ sağlandığını belirtse de, Doğu’da son dalga üreticiyi hâlen perişan ediyor. Bu çelişki; bölgesel yoğunlaşma, tür/serotip farklılıkları ve denetim zafiyetlerinin sonuçlarını görünür kılıyor. Kâğıttaki başarı ile tarladaki gerçek arasında mesafe var” dedi.
‘ŞAP, TÜM PARAMETRELERİ VURUYOR’
Hastalığın üretici ve yurttaş açısından maddi zararlarına ilişkin de konuşan Canik, “Şap; mera verimliliğinden süt ve canlı ağırlık artışına, üreme performansından karkas kalitesine kadar tüm parametreleri vuruyor. Zincirin diğer halkaları da etkileniyor: Et-süt arzı daralıyor, fiyatlar baskı altında yükseliyor, hane halkı gıda enflasyonu tetikleniyor. İşletme sermayesi eriyen üretici için borç çevrimi zorlaşıyor. Mevzuat, doğal afetlerde kredi erteleme ve taksitlendirme imkânı tanıyor; benzer finansal desteklerin salgın hastalık krizlerinde de devreye girmesi yaşamsal. Şap hastalığı derhâl tazminat kapsamına alınmalı. Hastalıktan ölen hayvanlar için üreticiye ödeme yapılmalı; tedaviye cevap vermeyen hayvanlar tazminatlı kesime sevk edilmelidir. Bu, kayıt dışı satış/taşıma teşvikini kırar, üreticiyi doğru bildirim yapmaya yönlendirir” ifadelerini kullandı.
‘İŞLETME SERMAYESİ NEFES ALMALIDIR’
Ülke çapında şap aşısının bütün yıl ücretsiz ve yaygın olarak uygulanması gerektiğini de belirten Canik, yapılması gerekenleri şöyle sıraladı:
“. İlkbahar ve sonbahar kampanyaları tek seferlik değil, yoğunlaştırılmış ve yinelenen programlarla sürdürülmeli; özellikle sınır illerinde kapıdan kapıya aşılama timleri kurulmalıdır.
. İçişleri Bakanlığı koordinasyonunda, yol ve köprü üstü kontrol noktaları, pazar giriş-çıkış turnikeleri ve il/ilçe karantina çemberleri sıkılaştırılmalı; kaçak sevke ağır idari ve cezai yaptırımlar uygulanmalıdır.
. İşletme sermayesi nefes almalı. Mevzuattaki erteleme ve yapılandırma mekanizmaları salgın kaybı yaşayan üreticiye genişletilmelidir. Yem finansmanı için özel kredi dilimi açılmalı.
. Tarım Kredi Kooperatifleri üzerinden en az %50 sübvansiyonlu yem verilerek, sürülerin bakım/iyileşme sürecinde işletmelerin ayakta kalması sağlanmalıdır.
. Sahaya antibiyotikler, destekleyici preparatlar, koruyucu ekipman ve mobil numune alma kitleri süratle sevk edilmelidir.”
