TBMM Dışişleri Komisyonu, önceki gün, AKP Ankara Milletvekili Fuat Oktay’ın başkanlığında toplandı. Komisyonda uluslararası anlaşmaların onaylanmasının uygun bulunmasına dair 7 kanun teklifi kabul edildi.
‘ÖNEM VERDİĞİMİZ AFRİKA KITASINDA ZİMBABVE HACMİ ÇOK DÜŞÜK’
Afrika ülkeleri Zimbabve, Gambiya ve Madagaskar ile yapılan anlaşmalar da onaylanması uygun bulunan anlaşmalar arasında yer aldı. Dışişleri Bakan Yardımcısı Berris Ekinci, bu anlaşmaların detaylarını ve Türkiye’ye sağlayabileceği faydaları milletvekillerine anlattı. İlk olarak Zimbabve ile yapılan anlaşmanın aktarımı sonrası AKP İstanbul Milletvekili Oğuz Üçüncü söz alarak, “Afrika açılımı çerçevesinde önemle vurguladığımız, büyükelçisi sayısını yükselttiğimiz Afrika kıtasıyla ilgili, Harare’de (Zimbabve) elçiliğimizi 2011 senesinde açmışız, o zamanki ticari hacmimiz bir sene sonra 16 milyon, şimdi 30 milyon dolar çerçevesinde. Sadece Çin’in 1,5 milyar dolarlık ihracat yaptığı bir ülke” şeklinde konuştu.
Türkiye’nin ticaret hacmini yeterli bulmayan Üçüncü, “Bizim normalde potansiyelimizin daha fazla olduğu ülkelerde tıkandığımız ve takıldığımız meseleler ne? Ben, doğrusu, 1,5 milyar dolarlık bir ihracat yapan Çin karşısında bizim önem vermiş olduğumuz Afrika kıtasında bu hacmin -Gambiya'da da benzer bir rakam var- çok düşük olduğunu ve on dört yıl içerisinde de çok yavaş ilerlediğine dikkat çekmek istiyorum ve bunun sebepleriyle ilgili, bizim yapabileceklerimizle ilgili, neler yapabileceğimize dair tavsiyelerinizi dinlemek isterim” dedi.
‘ÇİN’İN FİNANSMAN AVANTAJI VAR’
Berris Ekinci bu soruya yanıtında, Çin’in bölgedeki doğal kaynakları çıkarıp ülkesine götürme yaklaşımı olduğunu kaydetti. Kazan-kazan temelli ilişkilerin her zaman çok kolay olmadığını söyleyen Ekinci, “Bazı ülkeler nezdinde süreçler çok yavaş işliyor. Burada bir önemli, belki negatif bir olgu da Türk Hava Yolları’nın buraya uçmuyor olması. Yani Türk Hava Yolları’nın gittiği ülkelerde girişimcilerimizin bir nebze daha rahat o ülkeye gidebildiklerini de görüyoruz” dedi. Ekinci, Çin’in finansman avantajına sahip olduğundan da bahsetti.
‘30 MİLYON DOLAR HİÇBİR ŞEY’
Ekinci’nin cevabı sonrası komisyon başkanı Fuat Oktay, “Berris Hanım, bu söylediklerinizden benim kafamda hiçbir şey oluşmadı. Yani bize diplomatik cevap veriyorsunuz (...) Bizim Afrika Kıtası'nda 37 milyar doları aşkın bir ihracatımız var. Hedefimiz 50 milyar dolar. Şimdi, 37’den 50’ye çıkmak için Zimbabve’nin bunun içerisindeki yeri nedir? Madem ki finansmanı noktasında bizim sıkıntımız var, finansmanın dışında geliştirdiğimiz şeylerle alakalı bir eylem planı var mıdır? Yol haritası nedir? Net söyleyin bize lütfen” dedi. Ekinci’ye teknik konulardaki sorularını sürdüren Oktay, “(Yapılanların) karşılığı nasıl 30 milyon dolar? 30 milyon dolar hiçbir şeyle ifade edilebilecek bir rakam değil” şeklinde konuştu.
‘EYLEM PLANI YETERSİZ KALDI’
Berris Ekinci, bunun üzerine, “Herhalde kendimi ifade edemedim” derken, Oktay, komisyonda net cevaplar istediğini söyledi. Ardından Ekinci, “Doğrudur, Afrika'ya yönelik bir eylem planımız mevcut fakat gelişen yıllar itibarıyla bu eylem planının yetersiz kaldığını gördük. Dolayısıyla, şu anda da bu eylem planının tekrardan geliştirilmesi yönünde çalışmalar yürütülüyor” dedi. Afrika’daki madenler ve kritik limanlar konusunda Cumhurbaşkanı’na sunum yapılabileceğini belirten Ekinci, savunma işbirlikleri, iş konseylerinin geliştirilmesi ve iş insanlarının bölgeyi ziyaretinin öneminden bahsetti. Ekinci, “Fakat şunu da vurgulamak istiyorum: Bu ülkelerle belirli süreçleri ilerletirken, maalesef, her zaman çok kolay bir ilerleme sağlanamayabiliyor. Dolayısıyla, özellikle birtakım daha büyük Afrika ülkeleri hariç tutulmak üzere, bazı Afrika ülkeleriyle ilişkilerimizi geliştirirken de daha sabırlı ve bu işbirliğini geliştirmeye yönelik adımlar atmamız gerekiyor” dedi.
‘AFRİKA STRATEJİMİZİ KÖKTEN TARTIŞMANIN FAYDASI VAR’
Bunların ardından Zimbabve konusundaki teklif kabul edilirken, Gambiya’ya ilişkni teklife geçildi. AKP milletvekili Oğuz Üçüncü, Ekinci’nin sunumu sonrası yine söz alarak, “Gambiya bilgilendirmesiyle ilgili bir eksikliği dile getirmek istiyorum. Biz, ülke olarak, özel girişimcimizle Gambiya'nın elektriğinin yarısını üretiyoruz. Yine Afrika'nın en büyük limanını 580 milyon dolara Türkiye kökenli bir şirket, bir başka özel sektör girişimcisi inşa ediyor. Yani ticaret hacmimiz yaptığımız yatırımları ve sağladığımız faydayı yansıtmıyor. Yine, ülkenin en büyük ticari partneri Çin. Dolayısıyla, hani "win-win" "kazan-kazan" diye baktığımız süreçlerde biz bir türlü henüz "win"e geçemedik diye bir kanaatim var (...) Yani bilmiyorum, Afrika stratejimizi kökten tartışmanın bir faydası var diye inanıyorum. Ticaret hacimlerimiz bu iyi niyetli yaklaşımımızı bir türlü yansıtmıyor diye bir kanaatim var” şeklinde konuştu.
‘FİRMALARIMIZ BÜYÜK ÇAPLI PROJELERDE YER ALMAYA BAŞLADI’
Bakan Yardımcısı Ekinci ise, “Esasen, sayın vekilimin söylediği gibi, ticaret hacmimiz Gambiya'yla da mevcut potansiyelinin çok gerisinde kalmakla birlikte, Gambiya belirli atılımların özellikle geçtiğimiz yıl itibarıyla şirketlerimizce yapılan bir ülke olarak ortaya çıkıyor. Burada firmalarımız büyük çaplı projelerde, sizin de belirttiğiniz gibi, yer almaya başladı” sözlerini kullandı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bu haftaki grup konuşmasında, Türkiye’nin Afrika’yla ticaret hacminin son 20 yılda 5 milyar dolardan 37 milyar dolara yükseldiğini, kıtadaki Türkiye büyükelçiliklerinin sayısının ise 12’den 44’e çıktığını söylemişti. CHP’nin “Bakkal dükkanı açar gibi büyükelçilik açıyorsunuz” eleştirisine neden olan konu ile ilgili Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ise, 18 Kasım’da,“Gereğinden fazla temsilciliğimiz var” açıklamasını yapmıştı.
