Deniz Berktay ile Kuzeyden notlar: Dünya Batı'dan büyüktür

Savaş, aslında herkesin tahminlerini boşa çıkardı. Bir taraftan, hep söylendiği üzere, Rusya kısa sürede Kiev’i alamadı. Ama diğer taraftan Batılı ülkelerin tahminlerinin aksine Batı’nın yaptırımları, Rusya’yı dize getiremedi.

Rusya’ya yaptırım uygulayan ülkeler, dünyanın az bir bölümü. Rusya, “Küresel Güney” olarak adlandırılan Batı dışı ülkelerle ilişkilerini geliştirerek ayakta kalmayı başardı.

İşte bu nedenden ötürü Ukrayna yönetimi, uzunca zamandır Batı dışı ülkelerin desteğini almaya çalışıyor.

Kısa süre sonra 15-16 Haziran tarihlerinde İsviçre’de, Ukrayna’nın Barış Formülü Zirvesi gerçekleşecek. Daha önceden de değindiğimiz üzere Rusya’nın davet edilmediği bu zirvede, Ukrayna’nın Rusya’ya yönelik talepleri ele alınacak. Burada Rusya’ya karşı ortak bir tutum alınması ve Rusya’nın ancak bundan sonra ve ancak bu şartları kabul etmek kaydıyla masaya çağırılması hedefl eniyor. Kiev, bu zirveye hem İsrail hem de Filistin Yönetimi’ni davet ederek Gazze savaşının başlarındaki İsrail yanlısı politikadan vazgeçtiğini de göstermiş oldu (Zelenski’nin geçen sonbaharda İsrail’e destek veren açıklamaları, Batı dışındaki dünya ülkelerinin tepkisini çekmiş, Ukrayna’yı zorda bırakmıştı)

Ukrayna yönetimi, bu zirveye en azından 80 ile 100 ülkenin katılımını hedefl ediğini açıklamıştı (Zelenski’nin danışmanı Podolyak’la yaptığım söyleşiden). Ancak şu anda sahadaki durumun Rusya’yı pes etmeye ve Ukrayna’nın şartlarını kabul etmeye ne kadar zorlayabileceği sorusu bir yana, katılımın da Ukrayna’nın hedefl ediği ölçüde olma ihtimalinin azaldığı görülüyor. Biden’ın ABD’deki seçim kampanyasından ötürü zirveye katılamayacağı ortaya çıkmıştı. Çin de Rusya’nın davet edilmediği bir zirveyi kabul etmeyeceğini ortaya koymuştu. Oysa Ukrayna, özellikle Çin’in katılmasını sağlamaya çalışıyordu ve Ukrayna diplomasisinin son iki yılı, Çin’i Rusya’dan uzaklaştırmaya çalışmakla geçmişti. Bu çabaların sonuçsuz kalmasından sonra, Ukrayna ile Çin arasında gerilim daha da arttı. Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba, Çin ve Rusya’nın; Asya, Afrika ve Latin Amerika ülkelerini de zirveye katılımdan vazgeçmeye çalıştıklarını söyledi.

Aslına bakılırsa Çin Halk Cumhuriyeti, bu savaşta Rus yanlısı tutum takınmak yerine mesafeli davranmıştı. Çin, Rusya’yla Ukrayna arasında fi ili savaş halinin başladığı 2014’ten bu yana, iki tarafl a da ilişkilerini geliştirmişti ve şu anda da Çin Halk Cumhuriyeti, Ukrayna’nın bir numaralı dış ticaret ortağı. Bir zamanlar Rusya’nın sahip olduğu konumu, Çin ele geçirdi.

Çin, bu savaştan Batı’nın galip çıkmasını istemiyor. Fakat Rusya’nın Ukrayna topraklarını ilhak etmesine de karşı çıkıyor. Zira, her şeyden önce uluslararası anlaşmalarca tanınmış ve uluslararası hukuka göre belirlenmiş olan sınırların tek taraflı girişimlerle değiştirilmeye çalışılması, Tayvan’ın ayrılması tehlikesiyle karşı karşıya olan Çin yönetimini de rahatsız ediyor. Bu çerçevede Çin, Rusya’nın ilhak politikasına karşı çıksa da Ukrayna ve Batılı ülkelerin tavrından farklı olarak kayıtsız şartsız şekilde ateşin bir an önce kesilmesini istiyor.

Bu şartlarda İsviçre’de toplanacak olan ve Rusya’ya hiçbir şekilde kendi imajını koruma imkânı sağlamayacak olan bu zirve, Çin’in de desteği olmadan ne kadar başarılı olacak, göreceğiz.

denizberktay@yahoo.com