Pasaportlardaki çip eksik kaldı, teslimat süresi uzadı

Türkiye’deki pasaport talebi ekim ayında aniden arttı, en fazla 7 gün olan teslimat süresi 20 günü aştı. Gecikme nedeniyle mağdur olan çok sayıda yurttaş şikâyette bulundu. İddiaya göre, “global çip krizi” biyometrik pasaport üretimi yapan Darphane’yi de etkiledi. Hollanda’daki tedarikçi firma yeterince çip göndermeyince talebi karşılayacak miktarda üretim yapılamadı. Darphanenin üretim rakamları dört yıl önceye göre yaklaşık beşte bire düşerken, yurttaşın pasaporta erişim süresi ise üçe katlandı. Krizin çipli kimlik kartı üretimini de etkileyebileceği uyarısı yapılıyor.

Pasaportlardaki gecikme nedeniyle internet platformları ve sosyal medyadan seslerini duyurmaya çalışan yurttaşlar, “uçak biletlerinin yandığını” belirtirken, eğitim için yurtdışına gitmek isteyen öğrenciler de “kayıt sürelerini kaçırdıklarını” dile getiriyor. 

İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nün (NVİ) ilçe müdürlükleri üzerinden pasaport başvurusu gerçekleştiren yurttaşlar, en geç 7 gün içerisinde teslimat beklerken aradan haftalar geçmesine karşın, “Başvurunuz basım öncesi kontrol aşamasındadır” mesajı ile karşılaşıyor. NVİ’nin 199 numaralı çağrı merkezini arayıp bilgi almak isteyenler de “Aciliyetiniz varsa bu durumu sisteme işleyelim. Sorun bizden kaynaklanmıyor. Bunun dışında bilgi veremiyoruz” yanıtını alıyor.

‘TEDARİK YAVAŞ’ İDDİASI

Cumhuriyet, yurttaşı mağdur eden gecikmelerin gerekçesini araştırdı. İddialara göre, dünya genelinde salgın ile birlikte zirve yapan “global çip krizi”, Türkiye’nin biyometrik pasaport üretimini de olumsuz etkiledi. NVİ’nin “kişiselleştirme” işlemlerini yürüttüğü pasaport defterleri Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nce üretiliyor. Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü’nün (ICAO) belirdiği standartlara göre imal edilen defterlerde biyometrik verilerin yüklendiği özel çipler kullanılıyor. Türkiye bu çipleri Hollanda’daki bir firmadan temin ediyor. Edinilen bilgiye göre, dünya genelinde otomotivden elektroniğe birçok sektörde üretimi durma noktasına getiren “çip krizi” Türkiye’nin pasaport çipi tedarikini de olumsuz etkiliyor. Hollanda’dan yeterli sayıda çip gelmediği için Türkiye’de talebi karşılayacak sayıda pasaport defteri üretilemiyor. Tüm bunların sonucunda, zincirin son halkası olan Türkiye Cumhuriyeti yurttaşları, pasaportlarını gecikmeli olarak teslim alabiliyor.

TALEP ANİDEN ARTTI

Edinilen bilgiye göre, çip krizinin yanı sıra ekim ayında Türkiye’de pasaport talebinde de ani yükseliş yaşandı. ABD’nin “elektronik çeşitlilik vize programı” olan “green card çekilişi” için getirdiği “pasaport” şartı yoğunluğun gerekçelerinden biri oldu. 6 Ekim’de başlayıp 9 Kasım’da sona eren green card başvuru takvimine yetişmek isteyen çok sayıda yurttaş ekim başından itibaren pasaport başvurusunda bulundu. Öte yandan son birkaç ay içerisinde birçok ülke, salgın önlemleri kapsamında başlattığı “giriş karantinası” uygulamasına son verdi. Bu durum da yaklaşık 1.5 yıllık salgın sürecinde erteledikleri uluslararası seyahatleri yapma fırsatı bulan yurttaşların pasaport başvurularını artırdı. Ayrıca yurtdışındaki eğitim kurumlarından kabul alan öğrencilerin kayıt dönemleri de başvuru yoğunluğuna sebep oldu. Cumhuriyet’in iddiaları sorduğu Darphane ve Hollanda’daki çip tedarikçisi firma aradan geçen 5 günlük sürede yanıt vermedi.

‘SORUMLULUK ALIN’ ÇAĞRISI

Aralarında Türkiye’nin tedarikçi firmasının da bulunduğu Avrupalı kimlik sistemi sağlayıcılarından oluşan Paris merkezli Güvenli Kimlik İttifakı (SIA), geçen temmuz ayında yaptığı açıklamada, çip kıtlığının pasaport ve kimlik kartı gibi çip içeren kimlik belgelerinin üretimini olumsuz etkileyebileceğine dikkat çekmişti. İttifak, yurttaşlarına çipli kimlik veren hükümetlere “sorumluluk almaları” çağrısında bulunarak, “Kimlik belgelerini düzenleyen makamlar, önümüzdeki birkaç yıl için ihtiyaçlarını tahmin etmeli ve endüstri ortaklarıyla ilişki kurmalı” ifadesine yer verilmişti.

VERİLERE DE YANSIDI

Türkiye’nin pasaport talebindeki artış Darphane’nin üretim istatistiklerine de yansıdı. Kurum tarafından açıklanan verilere göre, 2021’in ilk beş ayında Darphane hiç pasaport defteri üretmedi. Haziran ayında salgın önlemlerinin gevşetilmesi ile eşzamanlı olarak 41 bin adet defter üretimi yapıldı. Temmuzda bu rakam 10 binde kalırken, ağustosta 28 bin 800 oldu. Eylül ayında 69 bin 120 adet pasaport defteri imal eden Darphane, ekim ayında yaşanan yoğunluğun etkisiyle 153 bin 700 adede ulaştı.