Almanya, Danimarka, Fransa, Macaristan ve Belçika’dan bilim insanlarının yürüttüğü kapsamlı bir çalışma, doğadaki cinsiyet farklarının yaşam süresi üzerindeki etkilerini yeniden gündeme getirdi. 528 memeli ve 648 kuş türünün verileriyle yapılan araştırma, dişi memelilerin erkeklerden ortalama yüzde 12 daha uzun yaşadığını ortaya koydu. Ancak aynı eğilimin kuşlarda tersine döndüğü, erkek kuşların dişilerden yüzde 5 daha uzun yaşadığı belirlendi.
CİNSİYETLER ARASI YAŞAM SÜRESİ FARKI: GENLERDEN DAVRANIŞLARA
Araştırmanın sonuçları, yalnızca genetik faktörlerle değil, cinsel seçim ve üreme davranışlarıyla da yaşam süresi arasında güçlü bir ilişki olduğunu ortaya koydu. Leipzig’deki Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü’nden istatistiksel ekoloji uzmanı Fernando Colchero, bu farkın kısmen “heterogametik cinsiyet hipotezi” ile açıklanabileceğini belirtiyor.
Bu hipoteze göre, dişiler iki X kromozoma sahip oldukları için mutasyonlara karşı “yedek” bir genetik korumaya sahip. Erkeklerde ise tek X ve bir Y kromozom bulunduğundan, X kromozomundaki zararlı mutasyonlar doğrudan etkili oluyor. Kuşlarda durum tersine: erkekler iki Z kromozoma sahip oldukları için genetik olarak avantajlı, bu nedenle ortalama ömürleri dişilerden daha uzun.
CİNSEL SEÇİM VE REKABETİN BEDELİ
Araştırma, erkeklerin dişilerle çiftleşmek için geliştirdiği fiziksel özelliklerin ve rekabetçi davranışların yaşam süresini kısalttığını gösteriyor. “Cinsel seçilim hipotezi” olarak adlandırılan bu teoriye göre, erkekler dişileri etkilemek veya rakiplerle savaşmak için enerjilerini tükettiklerinden hayatta kalma oranları düşüyor.
Colchero, “Bazı türlerde erkekler daha büyük boynuzlar, renkli tüyler veya iri vücutlar geliştirerek çiftleşme avantajı elde ediyor. Fakat bu özellikler uzun vadede enerji kaybı ve yüksek stres anlamına geliyor,” diyor. Araştırmaya göre, özellikle çok eşli türlerde (poligamik), dişi memeliler erkeklerden belirgin biçimde daha uzun yaşıyor.
EBEVEYNLİK VE YAŞAM SÜRESİ ARASINDAKİ DENGE
Araştırmacılar ayrıca, ebeveynlik davranışının da ömrü etkilediğini saptadı. İlginç bir şekilde, yavrularla ilgilenen dişiler hem vahşi doğada hem de hayvanat bahçelerinde erkeklerden daha uzun yaşıyor. Bu sonuç, “üreme maliyeti hipotezi” olarak bilinen teorinin aksine bir tablo çiziyor.
Colchero’ya göre bu durum evrimsel olarak anlamlı: “Yavrulara bakan cinsiyetin daha uzun yaşaması gerekir; çünkü yavrunun yetişkinliğe ulaşması, türün devamı için zorunludur.” Araştırmacılar, özellikle yalnızca dişilerin yavru bakımını üstlendiği türlerde bu farkın daha belirgin olduğunu aktarıyor. Erkekler ise enerjilerini çoğunlukla eş arayışına ve rekabete harcadıkları için yaşam sürelerinde dezavantajlı konumda.
