Tarzan Zor Durumda

\n

Zor yazı. Zor olduğu için de en kolayı, başlığı “Tarzan Zor Durumda” diye yazmaktı. Hem hangi “köşebent” yazılarında kendinden söz etmez ki? Ben de bazen çok, bazen az kendimden haber veriyorum, kendime de haber veriyorum belki de. \n

Orhan Koçak’ın “Denemede İçtenlik” başlıklı bir yazısını okumuştum yıllar önce, epey not almışım yazıdan ama kaynağını belirtmemişim. Orada, Jean Jacques Rousseau’nun “İtiraflar” kitabının başında yazdıklarını anar: “Daha önce benzeri görülmemiş bir işe giriştim, tamamlandığında taklitçisi de olmayacak bu girişimin. Amacım hemcinslerime, her bakımdan doğaya uygun bir adamın portresini sunmak ve portresini yapacağım adam da benim.” Koçak, “bu adam”ın projesinin asıl özgünlüğünü de şöyle özetler: “Kendini sadece asil, temiz ve cömert bir kişi olarak değil, aynı zamanda kötü, hatta iğrenç bir kişi olarak da sunmaktır.”\n

Şaşırtıcı geliyor, insanın bu “ipiçtenlik” karşısında kendini suçlayası geliyor, geliyor ama, Rousseau’dan da “ilk taşı hiç günahı olmayan atsın” cümlesini ya da “başkası cehennemdir” sözünü hatırlatırcasına devamı geliyor: “Öyleyse hemcinslerim çevremde toplansın ve itiraflarımı dinlesin. Alçaklıklarıma homurdansınlar ve kötülüklerim yüzlerini kızartsın. Ama onlar da kendi kalplerini aynı içtenlikle açığa vursunlar ve görelim bakalım ‘ben ondan daha iyi bir adamdım’ diyebilen çıkıyor mu?” \n

Öyle bir “adam” çıkmış mı bilmiyoruz ama, Rousseau’nun kızgınlığı biraz da bu “içtenlik projesi”ni kendisinden 200 yıl önce denediği için “içtenliğin denemecisi” Montaigne’e yönelik: “Montaigne’in sahte yapmacıksızlığı beni hep eğlendirmiştir. Hatalarını itiraf ediyormuş gibi yaparken aslında sadece sevilecek özelliklerini itiraf ediyordur; oysa ben, her zaman insanların en iyisi olduğuna inanmış olan ben, ne kadar saf olursa olsun çirkin bir günah içermeyen hiçbir insan kalbi olmadığını hissetmişimdir hep.”\n

Bu yazı Koçak, Rousseau, biraz da Montaigne arasında geçiyor, ben de hem “zor durumdaki” Tarzan hem de bir “köşebent” olarak, yazıya girmek için çabalasam da olmuyor. Üstelik Orhan Koçak’ın şu sözlerinden sonra: “Rousseau bir bakıma bir ‘model’ sunmuştur sonraki deneme yazarlarına: Kendi zaaflarını anlatması, aslında herkesin zaafları olduğunu söylemek içindir. Başkalarını suçlayabilmek için kendini suçlamaktadır. Ve kendisini hem ‘tekil bir birey’ hem de ‘genel bir insan’, yani ‘herkes’ olarak kurgular.” \n

Böylece “itiraf edebiyatı” da Rousseau tarafından başlatılmış olur. “Herkes herkes ve dolayısıyla da hiçkimse” olur. Ama kimse de sadece kendisinden ibaret değildir. Bir “itiraf”ta bulunmak üzere Tarzan’ı başlığa yolladım, fakat defterdeki alıntılar arasında Orhan Koçak’ın yazısını görünce, o biraz daha “zor durumda” beklesin diyerek yol değiştirdim. Kim bilir belki de “itiraf”ım daha bir sahicilik kazanmıştır böylelikle. Sözüm söz, Tarzan’ı bu zor durumdan kurtaracağım ve “itiraf” edeceğim.