Yazan: Matt PhIllIps, Peter Eavıs

ve DavId EnrIch

Çeviren: M. Birol Güger

Tüm dünyayı etkisi altına alan korona salgınının ekonomide yarattığı durgunluk, petrol fiyatlarında yaşanan son 30 yılın en büyük düşüşüyle birleşince, küresel piyasalarda kırmızı alarm verildi. Uzmanlara göre, finansal piyasalarda yaşanan çöküş, zincirleme olarak yayılacak ve etkileri bir süre daha tüm dünyada derinden hissedilecek.

Hızla yayılan koronavirüs salgını ve petrol fiyatlarındaki düşüş, pazartesi günü finansal piyasalarda zincirleme etki yarattı. Bu hareketi, küresel ekonomiye ciddi zararlar verebilecek, kendi kendini yenileyebilen, aşağı yönlü bir döngü olarak tarif etmek mümkün. 

Geçen ay Çin’de ekonomik yavaşlamayla başlayan bu hareket, pazartesi günü (en büyük 500 Amerikan şirketini kapsayan) S&P 500 İndeksinin neredeyse yüzde 8 oranında düşmesiyle büyük bir paniğe dönüştü. Söz konusu kargaşa bugün küresel finansal sistemi ve büyük ya da küçük tüm şirketlerin ekonomik bir fırtınada hayatta kalma yeteneklerini test ediyor.

5 TRİLYON DOLAR BUHARLAŞTI

Rusya ile Suudi Arabistan arasında (petrol fiyatları üzerine) yaşanan beklenmedik kavgadan sonra şiddetli fırtına olasılığı daha da arttı. Kavganın taraflarından biri olan Suudi Arabistan, uluslararası piyasalarda ne kadar petrol üretip satacağına dair bir anlaşmaya varamadığı için hızlı bir şekilde üretimi artıracağını duyurdu. Yatırımcılar durgunluktan çekinirken petrol fiyatları düşmeye devam etti. Pazartesi günü ise yüzde 20’nin üzerinde bir düşüşle, 1. Körfez Savaşı’ndan bu yana petrol fiyatlarında yaşanan en keskin düşüş gerçekleşti.

S&P 500, son birkaç hafta içinde yüzde 19 değer kaybetti ve nihayet pazartesi günü de geçen on yılın en büyük günlük düşüşünü kaydetti. Serbest düşüş sonrası borsa varlıklarında 5 trilyon dolardan fazla buharlaşma gözlendi. 

Halk sağlığı krizi artık geniş çaplı bir finansal krize dönüşmekle tehdit ediyor ve bu da virüsün ekonomik serpintilerini artırıyor. BMO Capital Markets analisti Dan Krieter, “Panik var” diyor ve ekliyor “ABD piyasalarını da sarsacak küresel çapta bir durgunluğa doğru ilerliyoruz.”

KRİZ İŞÇİLERİ VURACAK

Aşağı yönlü döngünün şu şekilde hareket edebileceğine yönelik bazı işaretler var: Korona salgını, seyahatin yanı sıra üretim tedarik zincirlerini de bozacağı için tüketici harcamaları düşecek ve işletmeler gücünü kaybedecek ve hisse senedi fiyatları da buna bağlı olarak düşecek. Kurumsal kârlara yönelik tehdit, yatırımcıları devlet tahvili gibi güvenli limanlara yönlendirecek, bu durumda tahvil fiyatları yükselirken getirileri düşecek ve bankacılık endüstrisi zor bir durumla karşı karşıya kalacak. Devamında bankalar, işletmelere yönelik finansman işlemlerini sınırlayacak, bu da üretimin sekteye uğramasına ve beraberinde işten çıkarmaları getirecek.

Piyasalarda parası olmayan insanlar için de vaziyet oldukça kötü. Büyük ve küçük işletmeler, kendi finansal güçlerine ve ekonominin seyrine dair beklentilerine dayanarak işçi alır, işçi çıkarır; ekipman ve hammadde satın alır. Şirketler masraflarını kıstıkça bu durum kemer sıkmak zorunda kalacak işçileri ve tedarikçileri etkiler. Bu durumda işten çıkarmalar artar; ücretler düşer. Tüketiciler daha az harcama yapar.

ŞİRKET İFLASLARI ARTABİLİR

Nakit ihtiyacı olan işletmeler normal şartlar altında böyle zamanlarda yardım için bankalara yönelirler. Ancak, bankalar faiz oranlarını düşürdükçe, borç verme yetenekleri ve iştahları azalır. Sonuç olarak, özellikle birçok şirketin borç batağında olduğu kaya gazı endüstrisinde şirket iflaslarında artış gözlemlenebilir. Daha fazla işçi işini kaybeder. Aileler tatil planlarını iptal eder ve şirketler büyük alımları erteler. Döngü yuvarlanarak ilerler, bu durum ekonomiyi daha da sarsar.

Bir noktada, örneğin, korona salgını durdurulabilirse -kaldı ki, Çin ve Güney Kore’de hızı yavaşlıyor gibi görünüyor- kapalı fabrikalar ve kısıtlı seyahatlerden kaynaklanan ekonomik zararların geçici olduğu kanıtlanabilir. Belki Rusya ve Suudi Arabistan da hızla anlaşmaya varabilir, ancak onlar bunu yapana dek petrol fiyatları çakılmaya devam edecek ve sonuç olarak ucuz yakıt fiyatları tüketiciler ve özellikle taşımacılık sektörü için adeta bir nimet olacaktır. 

PRUVA RÜZGÂRI

“Bu ekonomi için geçici bir pruva rüzgârı” diyen, New York merkezli uluslararası bir yatırım kuruluşu olan Black Rock’ın yatırım uzmanlarından Rick Rieder, sözlerine şöyle devam ediyor: “Geçici, ancak kasırga benzeri bir rüzgâr, bu yüzden bir süre daha gücünü hissettirecek.” Rieder’a göre, piyasalardaki belirsizlik, mali krizin zirvesinde hissettiğimiz belirsizlikten çok daha fazla.