Neoliberalizmin yasalarının hâkim olduğu dünyada İngilizce “It’s the economy, stupid” derler. “Mesele ekonomidir, ey ahmak” diye çevrilebilecek bu cümle, şu sıralar ‘kuralına göre oynamayı’ da beceremeyip Türkiye ekonomisini çökertenlere yaraşır doğrusu. Fakat mevzumuz bu değil.
ABD Başkanı Trump, seçilir seçilmez komşu Kanada ve Meksika’ya kafa tutmuş, Trans Pasifik Ortaklık Anlaşması’ndan çekilip AB’yi ‘ticari hasmı’ ilan etmiş, Almanya’ya ayar vermeye kalkışmıştı. Son hamleleriyle Transatlantik hattını iyice gerdi. Ortak iktisadi-siyasi nizama alenen çomak sokuyor.
***
Elbette Trump dilediğinde Avrupalı ortakları Britanya ve Fransa’yı yanına alıp Suriye’yi vurabiliyor ve nedenleri ‘uyduruluyor’. Ortakları ise küresel nizamı zorlayan saldırgan tutumu kendilerine dokununca ‘tırnak çıkartıyor’. Bu bağlamda Trump’ın Avrupa’yı da etkileyecek gümrük duvarları üzerinden Çin’e açtığı ‘ticaret savaşı’ henüz Pekin’in ‘sakin müzakereciliği’ ve Kore’ler üzerinden dönen ama şimdiden darbe almış barış umutlarının gölgesinde, muallakta. Fakat Trump’ın İran ile 2015 tarihli nükleer anlaşmadan çekilip yaptırımları devreye sokarak açtığı ‘İran cephesi’ dış politikada ‘etkisiz ve yetkisiz’ AB’nin sabrını zorluyor.
***
Geçen hafta ABD’nin Almanya Büyükelçisi Richard Grenell, işi Twitter üzerinden “İran’da iş yapan Alman şirketleri derhal operasyonlarını kesmeli” talimatına dökünce Almanlar ayaklandı. Tepkiler Almanya Başbakanı Angela Merkel’in ağzında bir kez daha “Avrupa artık ABD’ye güvenemez, kendi kaderini ellerine almalı” çıkışına döküldü. Alman Der Spiegel dergisi durumu, bir elin orta parmağıyla malum ‘işareti çekerken’ Trump’ı ucunda karikatürize edip ‘Hoşçakal, Avrupa’ yazılı kapağıyla resmetti.
***
Avrupalılar mevzuyu nasıl toparlayacakları derdinde. AB Dış Politika Şefi Federika Mogherini, Britanya, Fransa ve Almanya dışişleri bakanları eşliğinde İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’i ağırladı. Nükleer anlaşmayı Rusya ve Çin dahil 4+1 formatında ‘koruma’ müzakereleri yürüttü.
Mogherini, resmi ismiyle Kapsamlı Ortak Eylem Planı’nın (KOEP) BMGK onaylı mühim bir diplomatik başarı olduğunu belirtip ABD’ye ‘İçişlerimize karışmayın’ mesajı verdi. İran’la ekonomik ilişkilerin derinleştirilmesi, bankacılık işlemleri, ulaştırma bağları, AB şirketlerinin iş bağlantılarını korumak ve yatırıma odaklanma kararı çıktı. İran’la füze programı, Suriye ve Yemen ayrıca nükleer anlaşmadan bağımsız konuşulacak. Ancak bu durum Trump’ın yeni ‘kankası’ Fransa lideri Macron’un ‘KOEP’in İran’ın füze programını kapsayacak şekilde tadili gerektiği’ mesajını engellemiyor.
Avrupa’nın çokuluslu şirketleri ABD muafiyeti olmadan İran’da kalamıyorlar. Birer birer çekilip, milyarlarca dolarlık kontratlarını bitiriyorlar. Airbus’ın ardından Fransız devi Total, ABD’nin ikincil ekonomik yaptırımlarını karşılayamayacağını belirterek Güney Pars11 gaz projesinden çekileceğini duyurdu. Danimarka’nın Maersk’i, İtalyan çelik üreticisi Danieli aynı şekilde.
***
Sonunda Avrupa Konseyi Başkanı Donald Tusk, Twitter’dan ‘patladı’. Trump’ın hesabını iliştirerek şöyle yazdı: “Trump’ın son kararlarına bakınca kimse düşünmeden edemez: Böyle dostlar varken kim düşmana ihtiyaç duyar. Ama dürüst davranmak gerekirse AB minnettar olmalı. Sayesinde hayallerden kurtulduk. Anladık ki eğer bir yardım eline ihtiyaç olursa, bunu uzaklarda aramayacaksın.”
Merkel bugün 2014’ten sonra ilk kez Rusya’da. Soçi’de Rusya lideri Putin ile görüşüyor. Almanya yardımı ‘yakında’ arayacak mı, göreceğiz. ABD öncülüğündeki ‘ortak liberal demokratik nizamın’ İran sınavından kolay geçemeyeceği aşikâr. Ondan sonrası tufan.
Vatandaşlık görevi: 24 Haziran seçimleri yaklaşırken sandıkta manipülasyona geçit vermemek için ‘Sandık Gücü’ 1 milyon kişilik gönüllü müşahit organizasyonu kurdu. İlgilenen yurttaşlar www. sandikgucu.com adresinden üye olup, online eğitimler alıp, sınava girebilir, tespit edilen 30 bin kritik sandıkta görev alabilirler. Twitter’dan @sandikgucu hesabından gelişmeler takip edilebilir.
