TBMM’den ‘jet’ hızıyla geçen yeni yasa, e-ticarette tekelleşmenin önünü kapatmayı amaçlıyor

Türkiye’de e-ticaret, özellikle pandemi dönemiyle beraber kelimenin tam anlamıyla patlama yapmıştı. 2022’de 300 milyar TL’lik hacmi geçmesi beklenen e-ticaret sektörünün aşırı büyümesi, tüketici ve KOBİ dünyasında beklenmeyen pek çok hukuki sorun ya da eskiliği de gündeme getirmişti. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de bu eksikleri gidermek ve sektörün daha sağlıklı büyümesinin önünü açmak için hükümet, nisan ayında yasal düzenleme yapılacağının sinyalini vermişti. 29 Haziran Çarşamba günü mecliste komisyona gelen düzenleme, TBMM’nin alışılagelmiş dinamiğinin ötesinde, 1 Temmuz Cuma günü meclisten muhalefetin de desteğini alarak hızla yasalaştı. 

OLUMLU İZLENİM BASKIN

Yapılan düzenlemelerin tamamına yakını, tüketici ve pazar yerlerinde hizmet veren KOBİ’ler açısından muğlaklığı ve eksiklikleri gidermesi açısından olumlu olarak addedilebilir. Özellikle hizmet verenlerin yasal tanımlamalarının yapılması, lisansların verilmesi, kişisel verilerin nasıl paylaşılacağı, iptal/iade ödemesinin süreye bağlanması, reklamların ciroyla orantılı yapılması, tekelleşmenin önüne geçilmesine yardımcı olacak maddeler, global reklam ağlarına verilen reklamlardan oluşan vergi kaybını önleyen düzenlemeler tüm paydaşlar tarafından olumlu olarak karşılanıyor. 

SEKTÖRÜN İTİRAZLARI

Sektör temsilcileri, tüketici ve tekelleşmeyle ilgili genel olarak yapılan düzenlemeyi olumlu görse de bazı itirazlar mevcut. İptal/iade ödeme süresinin beş günle sınırlandırılıp, 14 günlük yasal iade süresinden önce yapılmasının operasyonel zorluk üreteceği ve yasal iade süresine taşınması genel beklenti. Öte yandan belli hacmin üzerindeki şirketler için lisans ücretlerinin yüksekliği yatırımcıları ürkütmüş durumda. Düzenleme, belli hacmi geçen e-ticaret şirketlerinin ödeme, kargo vb, gibi sektörlere girmesinin önünü kapatıyor. Yani e-ticaret şirketlerinin faaliyet alanlarının sınırlandırılarak SuperApp olmalarının önüne geçilmesi yine sektör tarafından tartışılan konulardan biri. Hacmi belli büyüklüğün üzerinde olan pazar yerlerinin kendi özel markalarıyla ürün üreterek satış yapmalarının engel olunması da tartışılan başka bir konu. Küçük hacimli pazar yerlerinin kendi özel markalarına izin verilmesi, büyüklerin ise kendi markalarına engel olunması adil bulunmuyor. Bazı sektör temsilcileri ise yasanın fazla korumacı olduğunu ve ticaretin kendi doğal akışına zarar verebileceği görüşünü taşıyor.

Sektör ve hükümet tarafından daha epeyce tartışılacağı, bütün sektörü derinden etkileyecek ve bazı maddelerin gözden geçirilmesinin zorlanmasının beklendiği e-ticaret yasası, 1 Ocak 2023’te yürürlüğe girecek. Düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılan ve aynı tarihten itibaren altı ay içinde bu düzenlemeye uygun hale getirilmeyen aracılık sözleşmelerinin ilgili hükümleri geçersiz sayılacak. Yükümlülüklere 1 Ocak 2024’e kadar uyum sağlanması, lisans alma ise 1 Ocak 2025’ten itibaren yerine getirilmesi hükmüne bağlanmış.

DİKKAT ÇEKEN AYRINTILAR

- E-ticaret pazar yerinde kendisinin satış yapıp yapmadığına bakılmaksızın diğer elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlayan aracı hizmet sağlayıcılar “elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı” olarak; ister e-ticaret pazar yerinde isterse kendine ait e-ticaret ortamında, kendi mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapan ya da sipariş alan hizmet sağlayıcılar ise “elektronik ticaret hizmet sağlayıcı” olarak tanımlanacak.

- Seyahat acenteliği, sivil havacılık, bireysel emeklilik, bankacılık, sigortacılık, finansman, sermaye piyasası, ödeme hizmetleri, bahis ve şans oyunları ile elektronik haberleşme alanlarında faaliyet gösteren işletmeler, e-ticaret aracı hizmet sağlayıcı veya e-ticaret hizmet sağlayıcı kabul edilmeyecek.

- Yükümlülükler işlem hacmine göre ayrılmış. Yıllık net 10, 30 ve 60 milyar ve üzeri işlem hacimleri üreten şirketlere çeşitli yükümlülükler getirildi. Tüm çizelgeye göre haksız ticari uygulama sayılacak durumlar yasada açıkça ifade edildi. Hangi durumda ne çeşit ve büyüklükte idari yaptırımların uygulanacağı belirtildi.

- Bir takvim yılındaki net işlem hacmi 10 milyar liranın, iptal ve iadeler hariç işlem sayısı 100 bin adedin üzerinde olan e-ticaret aracı hizmet sağlayıcı, faaliyetine devam edebilmek için Ticaret Bakanlığı’ndan lisans almak ve lisansını yenile-
mek zorunda olacak.