Çoğu zaman kendi beş duyumuzun dar penceresinden bakarak atların “gereksiz ürktüğünü” veya “abarttığını” düşünürüz. Oysa onların dünyası bizimkinden tamamen farklı bir düzen içinde akar. Bizim sıradan gördüğümüz bir gölge, onlar için üç boyutlu bir tehdit olabilir. Bizim duymadığımız bir titreşim, onların bedeninde alarmı çalıştırabilir. Yanlarında durduğumuzda fark etmediğimiz en küçük hareket bile onlar için bir bilgi taşır. Bu yazıda, atların dünyayı nasıl algıladığını bilimsel bir çerçevede ele alıp neyi neden yaptıklarını anlatmak istiyorum.
GÖRMEK: 350 DERECELİK PANORAMİK BİR GERÇEKLİK
Atların gözleri yüzün iki yanında konumlandığı için yaklaşık 350 derecelik bir görüş alanına sahiplerdir Bu, neredeyse tam panoramik bir algı demektir. Bizim fark etmediğimiz bir hareketi onlar yanlarından geçerken görür, arkada kalan küçük kör noktaya ise hızla tepki verirler. Ayrıca atlar, tek göz (monoküler) ve çift göz (binoküler) görüş arasında sürekli geçiş yapar. Bu nedenle aynı nesneye iki açıdan bakınca “farklı bir şeymiş” gibi algılayabilirler. Gölgelere bu kadar hassas olmalarının nedeni de ışık değişimlerine gözlerinin geç uyum sağlamasıdır. Birçok “anlamsız ürkme” dediğimiz şey aslında onların gördüğü, bizim görmediğimiz bir gerçekliktir.
İŞİTMEK: 180 DERECE DÖNEN KULAKLAR
Atın kulağı yalnızca bir ses toplayıcı değildir. Bağımsız olarak 180 derece dönebilen bir radar gibidir. Böylece hem sesin yönünü hem de uzaklığını milisaniyeler içinde tespit ederler. Üstelik insanın duyamayacağı yüksek frekanslara da duyarlıdırlar. Bizim, “Hiçbir şey yok” diye tarif ettiğimiz yerde atın irkilmesi bu yüzden olağandır. Atların bu hassasiyeti, hayatta kalmak için milyonlarca yıldır geliştirdiği bir güvenlik sistemidir.
DOKUNMA: BEDENİN SESSİZ DİLİ
Atların derisi, insan elinin içi kadar hassastır. En hafif dokunuşu, en küçük baskı değişimini algılarlar. Sineğin konması bile onlar için belirgin bir uyarıdır.
Bu nedenle binici bacağını biraz sıkınca, dizgin hafifçe gerilince veya nefesimiz hızlanınca bunu anında hissederler. Aslında atlar büyük tepkilerle değil, küçük sinyallerle iletişim kurar. Bizim “sertleşme” dediğimiz çoğu davranış, onların duyularını gereksiz yere aşırı yüklediğimizde ortaya çıkar.
KOKU: GÖRÜNMEYEN BİLGİ ALIŞVERİŞİ
Atlar, insanların beden kokusundaki değişimleri, stres hormonlarını ve duygusal dalgalanmaları ayırt edebilir. Yaklaştıklarında hafifçe koklamaları, aslında bir “tanıma ve güven” sürecidir. Biz fark etmeyiz ama bir at, yanına gelirken hem nefesimizin ritmini hem de bedenimizin kimyasını okur.
TİTREŞİM VE DENGE: TOPRAKTAN GELEN SİNYALLER
Atların bir diğer üstün duyusu, zemin titreşimlerini algılama yetenekleridir. Uzak bir aracın motor titreşimi, yaklaşan birinin adımı veya toprağın altındaki küçük bir boşluk… Tüm bunları insanlardan önce hissederler. Bu nedenle “durduğu yerde ürktü” dediğimiz şey aslında çok daha erken bir uyarana verilen mantıklı bir tepkidir.
DÜNYALARI BİZİMKİNDEN DAHA GENİŞ
Atlarla kurduğumuz ilişkide yaptığımız en büyük hata, onların da dünyayı bizim gibi algıladığını sanmamız. Oysa her at, yanında duran insandan daha geniş gören, daha ince duyan ve daha hassas hisseden birer canlıdır. Onların duyularına saygı duyduğumuzda, iletişimimiz yumuşar. Atın tepkisi sorun değildir; tepkisinin ardındaki algıyı okumayı öğrendiğimizde gerçek bir ilişki kurarız.
